普京总统新任期工作方向曝光 首要任务是这个
Gestalt psikolojisi (Ge?talt psikolojisi ?eklinde okunur) veya gestaltizm (Almancada ?ekil ve form anlamlar?na gelmektedir), bili?sel süre?ler i?erisinde ?zellikle alg? ve alg?sal ?rgütlenme konular?nda yo?unla?m?? psikoloji teorisidir. Yirminci yüzy?l?n ilk yar?s?nda Almanya'da ortaya ??km??t?r. Gestalt psikolojisi kaotik g?rünen bir dünyada anlaml? bir alg?ya sahip olmam?z?n temelde hangi kanunlara dayand???n? anlamaya ?al???r. Gestalt psikolojisinin ana prensibi zihnin kendi kendisini alg?lad??? ?eylerde bir bütün g?rmeye organize etmesidir.
Bu prensip ?u dü?ünce üzerine kuruludur: ?nsan zihni (alg? sistemi), ger?ekli?in kendisinin onu olu?turan par?alardan ba??ms?z bir bütünlü?e sahip oldu?u alg?s?n? olu?turur. Gestalt psikolo?u Kurt Koffka'n?n bu konudaki ünlü s?ylemi ?u ?ekildedir: “Bütün kendisini olu?turan par?alar?n bir araya gelmesinden farkl? bir ?eydir.”[1] Ancak ?eviri ?u ?ekilde yay?lm??t?r: “Bütün kendisini olu?turan par?alar?n bir araya gelmesinden daha fazlas?d?r.” Bu ?eviri hatas? nedeniyle gestalt psikolojisi yanl?? anla??lm?? ve sistem teorisine yanl?? uygulanm??t?r.[2] Koffka ise bu yeni ?eviriden ho?lanmam??, ?evirisini kullanan ??rencilerine ?srarla hatal? kelime kullan?m?n? düzelttirmi?tir. “Bu prensip bir toplama i?lemi de?ildir.”[3] demi?tir. Bütün ba??ms?z bir varolu?a sahiptir.
Gestalt psikologlar? alg? konusunda bir?ok uyaran?n kar???k ba?lant?lar? sonucu insan alg?s?n?n ürün ??kard???n? ?ne sürmü?lerdir. Uyaran-sonu? ili?kisine odaklanan davran????lar?n aksine Gestalt psikologlar? bili?sel sürecin organizasyonununu anlamaya ?al??m??lard?r (Carlson and Heth, 2010). Gestalt etkisi beynimizin, ?zellikle basit ve ba?lant?s?z ?geleri (?izgiler, noktalar, e?riler...) g?rsel olarak bir araya getirerek, tan?d?k ve bütün figürler ??karma kabiliyetine denir.
Psikolojide Gestaltizm s?kl?kla yap?salc?l??a (Structuralism) kar??t olarak g?rülür. Gestalt teorisi bütünün par?alanarak i?inde ?gelerin bulunmas?na da izin verir.[4]
K?keni
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Gestalt konsepti felsefe ve psikoloji alanlar?nda ilk kez 1890'da Christian von Ehrenfels (the School of Brento'nun bir üyesi) taraf?ndan getirildi. Bu fikrin k?kleri David Hume, Johann Wolfgang, Wolfgang von Goethe, Immanuel Kant, David Hartley ve Ernst Mach gibi ki?ilerin teorilerinden al?nm??t?r. Max Wertheimer'?n yapt??? e?siz kat?l?m ise Christian von Ehrenfels'in dü?ündü?ünün aksine Gestalt teorisine g?re alg?sal olarak ?ncül analizin bir bütünün par?alar?n? alg?lamak oldu?u konusunda ?srarc? olmas?d?r.
Hem von Ehrenfels, hem de Edmund Husserl gestalt konseptini ifade ederken Mach'?n Beitr?ge zur Analyse der Empfindungen (Contributions to the Analysis of Sensations, 1886) eserinden ilham alm??lard?r.
20. yüzy?l?n ba?lar?nda Kurt Koffka, Max Wertheimer ve Wolfgang K?hler (Carl Stumpf'?n ??rencisi) gibi teorisyenler ?unu fark ettiler ki bir ortamdaki objeler, kendisinin tüm par?alar?n?n yan? s?ra ortam?n kendisiyle ili?kili ve bütün olarak alg?lan?rlar. Bu bütünsel yakla??m obje alg?s?n?n ilkel zihinsel yasalar?ndan ??kan prensiplerini a??klamaya ?al???r. Bu alg? o ana, mekana ve objenin o anda nas?l g?ründü?üne dayan?r. G?rsel arka plan ve figür olmak üzere ayr?labilir. Soru ise ?u: ?lk bak??ta neyi alg?lar?z: figürü mü, arka fonu mu?
Bu alg? yasas? farkl? formlar alabilir. Gestalt teorisi sadece tan?msal olmakla ele?tiriliyor olsa da kendisinden sonra gelen davran??, dü?ünce, sorun ??zme, psikopatoloji, desen ve obje alg?s? ara?t?rmalar? i?in bir temel olmu?tur.
Gestalt Terapisi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Gestalt teorisinin kurucular? olan Fritz ve Laura Perls, Gestalt prensiplerini organizman?n i?leyi?ine uygun hale getiren n?rolog Kurt Goldstein ile birlikte ?al??m??lard?r. Laura Perls, Fritz Perls ile birlikte Gestalt terapisini geli?tirmeye ba?lamadan ?nce psikoanalist olmu?; ondan da ?nce Gestalt psikolo?u olmu?tur.[5] Gestalt psikolojisinin Gestalt terapisini ne boyutta etkilemi? oldu?u tart???lmaktad?r. Fakat hi?bir durumda birebir ayn? olduklar? s?ylenemez. Laura Perls terapinin isminde “Gestalt” kullan?lmamas?n? tercih etmi?tir ?ünkü Gestalt psikologlar?n?n buna itiraz edeceklerini dü?ünmü?tür.[6] ?te yandan Fritz ve Laura Perls a??k?a Goldstein'in ?al??malar?n?n bir k?sm?n? benimsemi?lerdir.[7] Sonu? olarak, tarihsel ba?lant?s? ve ilham alm?? olma durumu herkes?e tan?n?yor olsa da ?o?u Gestalt psikolo?u Gestalt terapisinin Gestalt psikolojisinin bir formu olmad???n? vurgular.[8]
Kuramsal ?er?eve ve Metodoloji
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Gestalt okulu, psikolojik ara?t?rmalara yakla??m? yeniden tan?mlamak i?in giri?imlerde bulunan bir dizi teorik (kuramsal) ve metodolojik (y?ntembilimsel) ilkeler üzerinde ?al??t?. Bu, 20. Yüzy?l?n ba??nda geli?tirilen, geleneksel bilimsel metodolojiye dayal? olan ve ?al??ma konusunu, onun kar???kl???n? azaltma amac?yla ayr? ayr? analiz edilebilecek bir dizi par?alara ay?ran ara?t?rmalara terstir.
Teorik (kuramsal) ilkeler ?unlard?r:
- Bütünlük (Bütünsellik) ?lkesi: Bili?sel deneyimler global (küresel) olarak dü?ünülmelidir (bireylerin tüm fiziksel ve zihinsel yanlar?n? ayn? anda hesaba katarak) ?ünkü zihnin do?as? her bir bile?enin, dinamik ili?kiler sisteminin bir par?as? olarak dü?ünülmesini gerektirir.
- Ruhsal-Fiziksel E?yap?l?l?k ?lkesi: Bili?sel/bilin?li deneyimler ile serebral (beyinsel) aktiviteler aras?nda bir ili?ki vard?r. Yukar?daki ilkelere dayanarak ?u metodolojik (y?ntembilimsel) ilkeler tan?mlanm??t?r:
- Deneysel Analiz Olgusu: Bütünlük ilkesiyle ili?kili olarak her psikolojik ara?t?rma bu olguyu bir ba?lang?? noktas? olarak almal? ve yaln?zca duyumsal ?zelliklere odaklanmamal?.
- Biyotik (Canl?lara ?zgü) Deney: Gestalt okulu, klasik laboratuvar deneylerine kar?? olan ve onlarla keskince (a??r bi?imde) ?at??an reel (ger?ek) deneyler yapmaya olan ihtiyac? belirlemi?tir. Bu; do?al ortamdaki, ger?ek durumlarda geli?en ve daha yüksek bir uygunlukla bir canl? i?in habitüel (her zamanki gibi) olan? yeniden üretmeyi mümkün hale getiren deneyimi (deneylemeyi) g?sterdi.[9]
Sibernetikten ve N?rolojiden Destek
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]1940'larda ve 1950'lerde n?roloji bilimi laboratuvar ?al??malar? ve kurba?alar?n g?zlerinin mekanizmas?ndaki sibernetik ?al??malar, gestalt alg?s?n?n ?ylesine "g?rmek”ten daha temel ve ilkel olabilece?ini g?sterdi:
Kurba?alar karada g?rme duyusunu kullanarak avlan?r. Kurba?alar, resmin par?alar?n?n merkezde toplanmas?n? sa?layan ve g?zün en büyük g?rü? keskinli?inin oldu?u bir par?as? olan foveaya sahip de?illerdir. Foveaya sahip olmad?klar?n? dü?ündü?ümüzde kurba?alar?n g?rmedi?i sonucunu ??karabiliriz, veya, ?evrelerindeki hareketsiz k?s?mlar?ndaki detaylarla ilgilenmediklerini sonucuna varabiliriz. Yani, bir kurba?an?n ?evresi hareketsiz besinlerle ?evrili olsa a?l?ktan ?lür. Kurba?a hangi yiyece?i se?ece?ine, nesnenin ?ekline ve hareketine bakarak karar verir. E?er bir b?cek ya da solucan boyutunda ve onlar gibi hareket eden bir nesneyi kurba?an?n g?rü? alan?na yerle?tirirsek, onu yakalamak i?in z?playacakt?r. Bir kurba?a sadece sark?k bir etle de?il ayn? zamanda hareket eden herhangi bir nesneyle de kolayca kand?r?labilir. Kurba?a g?rü? alan?nda olan hareketli nesneleri g?rür ve di?er nesneler onun dikkatini da??tmaz.[10]
Sibernetist Valentin Turchin ?o?unlukla hayal etti?imiz imgelerde g?rülen ge?taltlar?n dura?an g?rüntüler oldu?unu ve tam olarak kurba?a retinas?n?n tepki verdi?i hareket eden objeler oldu?una i?aret eder:
?nsan i?in g?rsel alg?yla ilgili en kü?ük düzey kavramlar muhtemelen kurba?an?n kavramlar?ndan ?ok az farkl?d?r. Her halükarda, memelilerdeki ve insanlardaki retinan?n yap?s? iki ya?aml? canl?lar?n yap?s?yla ayn?d?r. Retinadaki g?rüntü sabitle?tiren alg?n?n bozulmas? olay? hiyerar?inin sonraki düzeylerinin kavramlar? hakk?nda bize fikir verir. Bu olay ger?ekten ?ok ilgin?tir. Bir insan hareketsiz bir objeye bakarsa, bu objeyi g?zleriyle sabitler, g?z yuvarla?? tamam?yla hareketsiz kalmaz, kü?ük istemsiz hareketler yapar. Bunun sonucunda, retinadaki nesnenin g?rüntüsü sürekli maksimum hassasiyet noktas?na geriye do?ru atlayan ve savrulan hareket halindedir. G?rüntü bu noktan?n yak?n ?evresinde bekler.[11]
?zellikler
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Gestalt sisteminin d?rt anahtar prensibi vard?r: ortaya ??k??, cisimle?tirme, ?oklu stabilite, de?i?mezlik.
Ortaya ??k??
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Bu prensip k?pek resmiyle a??klan?r. Bu resimde bir Dalma?ya k?pe?i tepesinde sarkan a?ac?n g?lgesinde yeri koklamaktad?r. ?lk ba?ta k?pek, bedeninin par?alar? (ayak, kulak, burun, vb.) tan?mlanarak fark edilmez. Buna kar??l?k, k?pek bir bütün olarak g?rünür birdenbire. Kimse resme bak?p k?pe?in par?alar?ndan yola ??karak k?pek g?rdü?ünü s?ylemez. K?pe?i bir bütün olarak birdenbire g?rür. Gestalt teorisinin k?pe?in alg?s?n?n nas?l olu?tu?una dair bir a??klamas? yoktur.
Cisimle?tirme
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Cisimle?tirme alg?n?n yap?c? ve üretken y?nüdür. Bu y?nü deneyimledi?imiz alg?lar?n, duyusal dürtülere dayanan bilgiden daha net uzaysal bilgileri i?ermesiyle a??klanabilir.
?rne?in, resim A'da bir ü?gen olmamas?na ra?men ü?gen alg?lar?z. Resim B ve D'de g?zlerimiz farkl? ?ekilleri tek bir ?ekle aitmi? gibi tan?r. Resim C'de, ger?ekte b?yle bir ?ey ?izilmemesine ra?men g?zlerimiz ü? boyutlu, bütün bir ?ekil g?rür.
Cisimle?tirme, g?rsel sistemlerle ger?ek kenar olarak i?lenen yan?lsamal? kenarlar ara?t?rmas?ndaki geli?melerle a??klan?r.
?oklu Stabilite
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
?oklu stabilite (veya ?oklu stabilite alg?s?), dengesiz bir ?ekilde belirsiz alg?sal deneyimlerin 2-3 alternatif yorum aras?nda gidip gelme e?ilimidir. Bunun ?rneklerini, yandaki resimlerde g?sterilen Necker kübü ve Rubin figürü/Vazo illüzyonunda g?rebiliriz. Di?er ?rnekler de ü?ayakl? blivet ve M. C. Escher'in ?izimleri ve kayanyaz? ???klar?n?n bir y?nden aniden di?er y?ne ilerlemesi g?rünümüdür. Gestalt, ?oklu stabilitenin nas?l olu?tu?unu da a??klamaz.
De?i?mezlik
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
De?i?mezlik, basit geometrik ?ekillerin d?nme, ?teleme ve ?l?e?inden, bunun yan? s?ra bir sürü ?e?itlilikten, mesela esnek ?ekil bozulmas?, farkl? ???kland?rmalar ve farkl? par?a ?zelliklerinden ba??ms?z olarak alg?lanmas?d?r. ?rne?in, resim A'daki objeler ilk g?rüldü?ü andan itibaren ayn? basit ?ekiller olarak alg?lan?r, bu objeler an?nda resim B'deki bi?imlerden ay?rt edilir. Bu objeler resim C'de g?sterilen perspektif ve elastik ?ekil bozukluklar?na ve resim D'de g?sterilen farkl? grafik elementlerine ra?men ayn? objelermi? gibi alg?lan?rlar. G?rmenin bilgisay?m teorileri (mesela David Marr'?n teorisi) objelerin nas?l s?n?fland?r?ld???na dair daha ba?ar?l? a??klamalara sahiptir.
Ortaya ??kma, cisimle?tirme, ?oklu sabitlik ve de?i?mezlik mutlaka ayr?labilen yap?lardan ziyade tek bir birle?ik mekanizman?n farkl? a??lardan a??klanmas?d?r.[12]
Pr?gnanz
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Türk?esi "?zlülük" anlam?na gelen pr?gnanz Almanca k?kenli bir terimdir ve Gestalt alg?s?n?n temel prensibi olan pragnanz kanununa g?re bizler deneyimlerimizi düzenli, sistemli, simetrik ve basit bir ?ekilde düzene koyma e?ilimindeyiz. Gestalt psikologlar?, pragnanz kanunun ayr?nt?lar?n? ke?fetmeye ?al???rlar ve varsay?msal olarak bize duyum yorumlanmas? hakk?nda tahmin yürütme imkan? verirler. Bunlar genellikle "Gestalt Kanunlar?" olarak adland?r?l?r.[13] Kanunlar?n i?eri?i:
Gestalt Grupland?rma Yasalar?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Gestalt psikolojisinin ana g?rü?ü, akl?n d?? uyaranlar? par?a par?a de?il bir bütün olarak anlamas?d?r. Bütünler yap?sald?r ve s?n?fland?rma kanunlar? kullanarak organize edilir. ?e?itli kanunlar bulunduklar? raporlara ba?l? olarak –ama sadelik hat?r? i?in, kanunlar ve ilkeler olarak adland?r?l?r. Bu yaz?da da yasalar (ilkeler, laws) terimi kullan?r. Bu yasalar g?rmenin duyu ?ekliyle (modelitesiyle) ilgilidir. Ancak bu yasalar i?itme, dokunma, tatma ve koklama duyu ?ekilleri i?in kar??la?t?r?labilir yasalard?r (Bregman-GP). G?rsel Gestalt prensipleri s?n?fland?rmas? Max Wertheimer taraf?ndan 1923'te ortaya ??kar?lm??t?r. Wertheimer, Kohler ve Koffka ?o?u s?n?fland?rma yasas?n? g?rsel alg? ?al??mas? arac?l???yla 1930'lar ve 40'lar boyunca formüle etmi?lerdir.
1) Yak?nl?k ?lkesi: Bu ilkeye g?re insanlar ?e?itli nesneleri alg?larken birbirine yak?n olanlar? grup olu?turarak alg?larlar. ?rne?in, yandaki resim yak?nl?k ilkesinin bir g?sterimidir. Bu resimde, 72 tane yuvarlak vard?r ama biz bir araya gelmi? yuvarlak gruplar? olarak alg?lar?z. Hatta spesifik bi?imde, resmin sol k?sm?nda yer alan 36 adet yuvarla?? bir grup ve resmin sa? k?sm?nda yer alan di?er 36 adet yuvarla?? 12 adetten 3 grup olarak alg?lar?z. Bu ilke günlük hayatta s?k s?k reklam amblemlerinde, olay?n ili?kili y?nünü vurgulamak i?in kullan?l?r.[14][15]
2) Benzerlik ?lkesi: Bu ilkeye g?re e?er par?alar birbirine benziyorsa bizler bu ?e?itli par?alar? alg?sal olarak birbirleriyle grupluyoruz. Bu benzerlik; ?ekil, renk, g?lgelendirme ya da bu gibi di?er ?zelliklerle meydana gelebilir. ?rne?in, yandaki resim benzerlik ilkesinin bir g?sterimidir ve her biri birbirinden e?it mesafede ayr? olan 36 adet yuvarlak bir kare olu?turur. Bu g?sterimde, 18 adet yuvarlak koyu bir bi?imde g?lgelenmi? ve di?er 18 adet yuvarlak a??k bir ?ekilde g?lgelenmi?tir. Bizler ise karenin i?inde 8 tane yatay s?ra alg?lar?z. Yani koyu yuvarlaklar? bir grup olarak ve a??k yuvarlaklar? bir grup olarak alg?lar?z. Bu alg? s?ralar? benzerlik ilkesinden kaynaklan?r.[15]
3) Tamamlama (Kapatma) ?lkesi: Bu ilkeye g?re nesneler tamamlanmasa bile insanlar bu nesneleri bütün bir ?ekil, harf, resim gibi alg?lar. Yani resmin bütünün baz? par?alar? olmad??? zaman bizim alg?m?z bu g?rsel par?alar? tamamlar. Ara?t?rmalar g?steriyor ki akl?n bir ?ekli tamamlamas?n?n nedeni ?ekli duyu arac?l???yla tamamlanm?? ?ekilde alg?lamas? de?il, uyaranlar?n etraf?ndaki düzeni art?rmak i?indir. ?rne?in, yandaki resim tamamlama ilkesinin bir g?sterimidir. Bizler bu resmin sol taraf?ndaki ?ekli bir ?ember ve sa? taraf?ndaki ?ekli bir dikd?rtgen olarak alg?lar?z. Ama asl?nda ?ekillerde bo?luklar var. E?er tamamlama ilkesi olmasayd? ?ekilleri farkl? uzunlukta, y?nde ve e?rilikte ayr? s?ralar halinde alg?lard?k. Ama tamamlama ilkesi ile bizler bu farkl? s?ralar? bir bütün olarak birle?tirip alg?layabiliriz.[14][15][16]
4) Simetri ?lkesi: Bu ilkeye g?re ak?l nesneleri simetrik olarak ve bir merkez noktas? etraf?nda ?ekillendirerek alg?lar. Nesneleri e?it say?da simetrik olarak b?lmek alg?sal olarak memnuniyet vericidir. Sonu? olarak birbirine ba?l? olmayan iki simetrik par?a oldu?unda ak?l alg?sal olarak uyumlu bir ?ekil olu?turmak i?in onlar? birle?tirir. Birle?ik simetrik nesne olu?turmak i?in grup olan nesneler simetrik nesneler aras?ndaki benzerli?i artt?rabilir. ?rne?in, yandaki resim simetri ilkesinin bir g?sterimidir. Bu g?sterimde k??eli ve k?vr?ml? parantez g?rmekteyiz. Bizler bu ?ekli alg?lad???m?zda alt? ayr? parantez yerine ü? simetrik parantez ?ifti g?rme e?ilimindeyiz.[14][15]
5) Ortak Kader ?lkesi: Bu ilkeye g?re nesneler düzgün bir y?rünge ?eklinde ilerleyen s?ralar olarak alg?lan?r. Ara?t?rmac?lar g?rsel duyu ?ekilleri (modeliteleri) kullanarak insanlar?n y?rünge üzerindeki hareketli unsurlardan olu?an objeyi alg?lamas?n? bulmu?lar. Bu ilke ayn? hareket e?ilimi ve sonu?ta ayn? y?rünge üzerinde olan bir araya gruplanm?? nesneleri ifade eder. ?rne?in, e?er s?ralanm?? noktalar varsa ve bu noktalar?n yar?s? yukar?ya do?ru hareket ederken di?er yar?s? a?a?? do?ru hareket ediyorsa bizler bu noktalar? a?a?? hareket eden noktalar ve yukar? hareket eden noktalar olarak iki ayr? bütünlük ?eklinde alg?lar?z.[17]
6) Devaml?l?k ?lkesi: Devaml?l?k ?lkesi, nesnelerin par?alar?n?n bir grup olu?turuyormu? gibi alg?lanma e?iliminde oldu?unu ve bu sebeple bir nesnenin par?alar?n?n, yan yana konumland?r?ld?klar? durumda alg?sal bütünlük yaratt?klar?n? belirtir. ?ki nesnenin kesi?meleri durumunda, bireyler bu iki nesneyi iki ayr? b?lünmemi? nesne ?eklinde alg?larlar. Uyar?c?lar, kesi?ime ra?men ayr? g?rünmeyi sürdürürler. Keskin ve net y?n de?i?imleri olan nesneleri grup olarak g?rüp tek bir nesne olarak alg?lamaya daha az e?ilimliyizdir.[14]
7) ?yi Gestalt ?lkesi (Pr?gnanz ?lkesi): E?er bir nesnenin par?alar? düzenli, yal?n ve s?ral? bir ?rüntü olu?turuyorlarsa grup olu?turuyorlarm?? gibi alg?lan?rlar. Bu yasadan ??kar?labilecek ?ey ?udur: Bireyler dünyay? alg?larken karma??k ve yabanc? olan? ortadan kald?r?rlar ki ger?ekli?i en yal?n haliye g?zlemleyebilsinler. Konu d??? uyar?c?lar? dikkate almamak akl?n ?evresini anlamland?rmas?na yard?mc? olur. Alg?lama s?ras?nda yarat?lan bu anlam, zihnin konumsal ili?kilerden üstün tuttu?u evrensel düzen unsurlar?n?n yard?m?ylad?r. ?yi Gestalt ?lkesi, tüm gestalt teorisinin temeli olan netlik fikrine odaklan?r. Bu yasa ayn? zamanda Pr?gnanz ?lkesi[14] olarak da adland?r?l?r. Pr?gnanz, direkt olarak “?zlülük” anlam?na gelen Almanca bir kelimedir ve belirginlik, netlik ve düzenlilik anlamlar?n? ta??r.[17]
8) Ge?mi? Deneyim ?lkesi: Ge?mi? Deneyim ?lkesi'ne g?re baz? ko?ullarda g?rsel uyar?c?lar ge?mi? deneyimlere g?re kategorize edilir. E?er iki nesne mekansal yak?nl?k i?inde veya kü?ük zaman aral?klar?nda birlikte g?zlemlenmi?lerse bu nesnelerin birlikte alg?lanma ihtimali yüksektir. ?rnek olarak, ?ngilizce dili belirli kurallarla bir araya gelerek kelimeler olu?turan 26 harften olu?ur. E?er bir insan daha ?nce hi? g?rmedi?i ?ngilizce bir kelimeyi okursa, yan yana gelen “L” ve “I” harflerini Tamamlama ?lkesi'ni kullanarak bir araya getirip büyük harfle yaz?lm?? U olarak alg?lamak yerine, Ge?mi? Deneyim ?lkesi'ne dayanarak onlar? iki farkl? harf olarak alg?lar.[17]
Gestalt gruplama ilkeleri son zamanlarda bilimsel de?erlendirmenin g?rsel korteksin kortikal algoritmalar kullan?larak incelenmesi yolu gibi modern y?ntemlerine tabii tutulmu?tur. ?imdiki Gestalt psikologlar?, nesnelerin fiziksel g?rsel temsilleri ve bireyin kendi alg?s?yla ilgili raporlar? aras?nda korelasyonlar g?steren ara?t?rmalar?n?, g?rmenin yasalar? olarak tan?ml?yorlar.[17]
Psikolojide Gestalt yakla??mlar?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Gestalt psikologlar?, problemlere bütünsel olarak yakla?may? ?nemli bulurlar. Max Wertheirmer, dü?ünmenin iki yolla oldu?unu dü?ünürdü: üretici ve tekrarlay?c?.[18]
üretici Dü?ünme ?ekli bir problemi i?güdü ile ??zmeyle olur. Durumlara ve ?evresel etkile?imlere h?zl?, i?güdüsel ve planlanmam?? kar??l?klar verme durumudur.
Tekrarlay?c? Dü?ünme ?eklinde problem ??zümü ?nceki deneyimlere ve bilgi birikimine dayal? ger?ekle?ir (1945/1959). Bu ?ok yayg?n bir dü?ünme bi?imidir. ?rnek olarak, bir insana birka? bilgi kesiti verildi?inde, bu ki?i daha ?nceki bilgilerini kullanarak incelikli bir ?ekilde bu par?alar?n aralar?ndaki ili?kiyi inceler; ama?lar?n?, konseptlerini ve bütünlüklerini analiz eder ve bir ayd?nlanmaya ula??r (“aha!” an? ya?ar”). Bu durumda, anlama, tekrarlay?c? dü?ünme ?eklini kullanarak, isteyerek olur.
Bir ba?ka Gestalt psikolo?u Perkins'e g?re i?g?rü/sezgi ü? süre?te ger?ekle?ir:
1. Dü?ünmede bilin?d??? s??rama.[13]
2. Zihinsel i?lemlemede h?z?nda art??.
3. Normal ak?l yürütmede olu?an k?sa devre miktar?.[19]
Gestalt psikolojisine kar??t g?rü?ler ?unlard?r:
1. “Nothing-Special” g?rü?ü (??güdü, s?radan zihin süre?lerinin ürünüdür.)
2. Neo-gestalt g?rü?ü
3. ü? Süre?lilik g?rü?ü
Gestalt psikolojisi, kendisine sadece yüzeysel olarak ba?l? olan Fritz Perls'ün gestalt terapisi ile kar??t?r?lmamal?d?r. Tam anlam?yla Gestalt psikolojisinden temellenmi? olan Gestalt Teorisel Psikoterapisi, Alman Gestalt psikolo?u ve psikoterapist Hans-Jürgen Walter ve arkada?lar? taraf?ndan Almanya, Avusturya ve ?svi?re'de geli?tirilmi?tir. Di?er ülkelerde de, mesela ?talya'da da benzer geli?meler olmu?tur.
Bulan?k ?zler Teorisi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Bulan?k ?zler Teorisi, haf?za ve mant?k yürütmenin ikili-i?lem modeli olup ayn? zamanda Gestalt Psikolojisi'nden türemi?tir. Bulan?k izler teorisi, bilginin iki ayr? izden/yoldan ?ifrelendi?ini varsayar: ?zel iz ve ?z. ?zel iz yoluyla saklanan bilgi hat?ralar?n tam detaylar?n? i?erirken (bir ?rüntünün par?alar? gibi), ?z yoluyla saklanan bilgi anlamsal ve kavramsald?r (?rüntüyü alg?lama bi?imimiz). Gestalt psikolojisinde g?rülen etkiler, bilgiyi ?z ?eklinde depolama yolumuzla alakal? olabilir.[20][21]
Gestalt ve Tasar?m
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
-
Bauhaus logosunun merkez motifi, 1921-22 -
G?zdeki Gestalt, dijital montaj, 2011
?nsan-bilgisayar etkile?imindeki kullan?m alanlar?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Gestalt kurallar? kullan?c?-arayüz dizayn?nda (kullan?c?n?n makine ile etkile?imini, kullan?c?n?n ama?lar?na ba?ar?yla ula?mas? a??s?ndan, mümkün oldu?u kadar basit ve etkili yapmay? ama?layan bir dizayn) kullan?l?r. ?rne?in, benzerlik ve yak?nl?k kurallar? radyo butonlar?n? (se?enek dü?melerini) yerle?tirmede rehber olarak kullan?labilir. Ayr?ca, Gestalt kurallar? bilgisayarlar? ve yaz?l?mlar? tasarlamada, insanlar?n daha otomatik ve kolayca anla??labilir kullan?mlar?n? sa?lamak i?in de kullan?labilir. Bunun ?rnekleri, masaüstünün sat?r ve sütunlardaki k?sa yollar?n tasar?m ve düzenini i?erebilir. Gestalt psikolojisi ayn? zamanda bilgisayarla g?rme (bilgiyi edinmek, i?lemek, analiz etmek, g?rüntüleri ve ger?ek dünyadaki ?ok boyutlu bilgileri anlamak ve onlardan say?sal ve sembolik bilgiler üretmek i?in metotlar i?eren bir alan) alan?nda da bilgisayarlar?n, insanlar?n g?rdü?ünü ‘g?rmesini’ sa?lamak i?in uygulamalara sahiptir.[22]
Kuantum bili? modellemesi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Ana makale: Quantum cognition § Gestalt perception
Gestalt olgular? ve kuantum mekanikleri aras?ndaki benzerlikler, di?erleri aras?nda, ‘Gestalt prensipleri ve kuantum olgular?n?n benzerlikleri k?sa bir hikaye seviyesinde’ diyen ama yine de kullan??l? bir i?g?rü verebilen kimyager Anton Amann taraf?ndan belirtildi. Fizik?i Elio Conte ve ?al??ma arkada?lar? bili?sel ba?lant?lar?n zaman dinamiklerini kuantum mekani?inden al?nan matematiksel ara?larla tarif etmek i?in bir ?zet ve matematiksel modeller sundular ve bu ba?lamda psikoloji deneylerini tart??t?lar.[23][24] Benzer bir yakla??m fizik?iler David Bohm, Basil Hiley ve filozof Paavo Pylkk?nen taraf?ndan ‘zihin ve madde, ikisi de, ‘i? i?e bir s?ra’dan meydana gelmi?tir’ dü?üncesiyle sunuldu.[25][26] Modeller, de?i?me ?zelli?i olmayan aritmetikler i?erir; b?yle modeller iki ?l?ümün sonu?lar?n?n birinin di?erinden ?nce g?stermesinin, onlar?n uygulanma s?ras?na ba?l? oldu?u durumlar – psikolojik süre?lerle ilgili bir ?zellik, ?ünkü bilin? düzeyinde bir insana uygulanan bir deneyin o insan?n ruh halini de?i?tirerek sonraki bir deneyin sonu?lar?n? etkileyebilece?i a??k ve ortada.
Ele?tiri
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Baz? bilimsel topluluklar/komitelerde, bili?sel psikoloji ve hesaplamal? sinirbilim gibi, Gestalt'?n alg? teorilerinin do?ada a??klay?c? de?il de, tan?mlay?c? oldu?u dü?üncesiyle ele?tiriliyor. Bu sebeple, baz?lar? taraf?ndan lüzumsuz g?rülüyor ve bilgilendirici bulunmuyor. Mesela, Bruce, Green & Georgeson;[27] Gestalt teorisinin g?rsel alg? ?al??mas?na etkisi hakk?nda ??yle sonuca varm??lard?r:
Gestalt??lar?n fizyolojik teorileri bize bir tak?m tan?mlay?c? fakat alg?sal süre? modeli olmayan prensipler b?rakarak suya dü?tü/ba?ar?s?z oldu. Asl?nda, onlar?n baz? alg?sal düzen ‘kurallar?’ bugün, belirsiz ve yetersiz gibi geliyor. ‘?yi’ veya ‘basit’ bir ?ekille ne demek isteniyor, mesela?
Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]- ^ Tuck, Michael (Aug 17, 2010). "Gestalt Principles Applied in Design". Retrieved 2025-08-14.
- ^ David Hothersall: History of Psychology, chapter seven, (2004)
- ^ Heider, F. 1977. Cited in Dewey, R.A. 2007. Psychology: An introduction: Chapter four - The Whole is Other than the Sum of the Parts. Retrieved 4/12/2014.
- ^ Humphrey, G (1924). "The psychology of the gestalt". Journal of Educational Psychology 15 (7): 401–412. doi:10.1037/h0070207
- ^ Bernd Bocian:Fritz Perls in Berlin 1893–1933. Expressionism – Psychonalysis – Judaism, 2010, p. 190, EHP Verlag Andreas Kohlhage, Bergisch Gladbach.
- ^ Joe Wysong/Edward Rosenfeld (eds): An Oral History of Gestalt Therapy, Highland, New York 1982, The Gestalt Journal Press, p. 12.
- ^ Allen R. Barlow, "Gestalt-Antecedent Influence or Historical Accident", The Gestalt Journal, Volume IV, Number 2, (Fall, 1981)
- ^ Mary Henle noted in her presidential address to Division 24 at the meeting of the American Psychological Association (1975): "What Perls has done has been to take a few terms from Gestalt psychology, stretch their meaning beyond recognition, mix them with notions—often unclear and often incompatible —– from the depth psychologies, existentialism, and common sense, and he has called the whole mixture gestalt therapy. His work has no substantive relation to scientific Gestalt psychology. To use his own language, Fritz Perls has done 'his thing'; whatever it is, it is not Gestalt psychology". Gestalt theory. However she restricts herself explicitly to only three of Perls' books from 1969 and 1972, leaving out Perls' earlier work, and Gestalt therapy in general. See Barlow criticizing Henle: Allen R. Barlow: Gestalt Therapy and Gestalt Psychology. Gestalt – Antecedent Influence or Historical Accident, in: The Gestalt Journal, Volume IV, Number 2, Fall, 1981.
- ^ William Ray Woodward, Robert Sonné Cohen – World views and scientific discipline formation: science studies in the German Democratic Republic : papers from a German-American summer institute, 1988
- ^ Lettvin, J.Y., Maturana, H.R., Pitts, W.H., and McCulloch, W.S. (1961). Two Remarks on the Visual System of the Frog. In Sensory Communication edited by Walter Rosenblith, MIT Press and John Wiley and Sons: New York
- ^ Valentin Fedorovich Turchin – The phenomenon of science – a cybernetic approach to human evolution – Columbia University Press, 1977
- ^ "Gestalt Isomorphism". Sharp.bu.edu. Archived from the original on 2025-08-14. Retrieved 2025-08-14.
- ^ a b Sternberg, Robert, Cognitive Psychology Third Edition, Thomson Wadsworth? 2003.
- ^ a b c d e Stevenson, Herb. "Emergence: The Gestalt Approach to Change". Unleashing Executive and Orzanizational Potential. Retrieved 7 April 2012.
- ^ a b c d Soegaard, Mads. "Gestalt Principles of form Perception". Interaction Design. Retrieved 8 April 2012.
- ^ "Ar?ivlenmi? kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 8 May?s 2016.
- ^ a b c d Todorovic, Dejan. "Gestalt Principles". scholarpedia. Retrieved 5 April 2012.
- ^ 18. Sternberg, Robert, Cognitive Psychology Fourth Edition, Thomas Wadsworth? 2006.
- ^ 19. Langley& associates, 1987; Perkins, 1981; Weisberg, 1986,1995"
- ^ 20. Reyna, Valerie (2012). "A new institutionism: Meaning, memory, and development in Fuzzy-Trace Theory". Judgment and Decision Making 7 (3): 332–359.
- ^ 21. Barghout, Lauren (2014). "Visual Taxometric Approach to Image Segmentation Using Fuzzy-Spatial Taxon Cut Yields Contextually Relevant Regions". Information Processing and Management of Uncertainty in Knowledge-Based Systems: 163–173.
- ^ 22. Soegaard, Mads. "Gestalt principles of form perception". Interaction-design.org. Retrieved 2025-08-14.
- ^ 23. Conte, Elio; Todarello, Orlando; Federici, Antonio; Vitiello, Francesco; Lopane, Michele; Khrennikov, Andrei; Zbilut, Joseph P. (2007). "Some remarks on an experiment suggesting quantum-like behavior of cognitive entities and formulation of an abstract quantum mechanical formalism to describe cognitive entity and its dynamics". Chaos, Solitons & Fractals 31 (5): 1076–1088. arXiv:0710.5092. doi:10.1016/j.chaos.2005.09.061.
- ^ 24. Elio Conte, Orlando Todarello, Antonio Federici, Francesco Vitiello, Michele Lopane, Andrei Khrennikov: A Preliminary Evidence of Quantum Like Behavior in Measurements of Mental States, arXiv:quant-ph/0307201 (submitted 28 July 2003)
- ^ 25. B.J. Hiley: Particles, fields, and observers, Volume I The Origins of Life, Part 1 Origin and Evolution of Life, Section II The Physical and Chemical Basis of Life, pp. 87–106 (PDF 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.)
- ^ 26. Basil J. Hiley, Paavo Pylkk?nen: Naturalizing the mind in a quantum framework. In Paavo Pylkk?nen and Tere Vadén (eds.): Dimensions of conscious experience, Advances in Consciousness Research, Volume 37, John Benjamins B.V., 2001, ISBN 90-272-5157-6, pages 119-144
- ^ 27. Bruce, V., Green, P. & Georgeson, M. (1996). Visual perception: Physiology, psychology and ecology (3rd ed.). LEA. p. 110.
