中兴飞流：新公司有大抱负 欲担当中国大数据创新者

Mant?ksal pozitivizm, Viyana ?evresi olarak adland?r?lan filozoflar?n felsefi dü?ünü? sistemlerini adland?r?r. Ba?l?ca temsilcileri Moritz Schlick, Rudolph Carnap ve Otto Neurath olan bu ?evre, yeni pozitivistler ya da mant?k?? empiristler olarak da adland?r?l?r. Bu ?evrenin olu?umunda ?nemli etkisi olan isim Ernst Mach't?r ki Mach'?n Viyana'da belirli d?nemlerde mant?k, fizik ve felsefe profes?rlü?ü yapt??? bilinmektedir. Mant?ksal pozitivizmin ?ok farkl? konumlardaki ve disiplinlerdeki filozoflar? bir araya getirir. S?z konusu ak?m?n i?inde say?lan ya da say?lm?? olan belli ba?l? filozoflar ??yledir: Ernest Nagel, Hans Hahn, Kurt G?del, Felix Kaufmann, Philipp Frank, Bertrand Russell, Whitehead, A. J. Ayer, Wittgenstein.

Felsefi konum

Mant?ksal pozitivizme fikir babal??? yapm?? olan Ernst Mach

Mant?ksal pozitivizm, 19. yüzy?l sonlar?nda belirginle?en pozitivizmin yeniden de?erlendirilerek devam ettirilmesidir. Sonradan etkisi kaybolmakla birlikte 20. yüzy?l felsefesinde ?ok etkili olmu?, bilim ve felsefe eksenli tart??malarda belirleyici bir konum elde etmi?tir. Pozitivizm, bilindi?i gibi deneyci (Ampirist) bilgi anlay???n? temel alan, deney ve g?zleme dayal? olgulardan hareketle bilginin kayna??n? ve ge?erlili?ini kabul eden bir yakla??m bi?imidir. Bilginin kayna?? duyu verileri olmakla kalmaz, ayn? zamanda bu duyu verilerinden kalkarak tümevar?msal bir y?ntemle ula??lan genellemelerle de yasa'lar olu?ur ve bu yasalar pozitivist dü?üncede, belirli bir olay ve olgunun a??klanabilmesi i?in gerekli olan yasalard?r. Bilgi d??-dünya kaynakl?d?r ve bu anlamda d??-ger?ekli?e tabidir; buna g?re bilgi ile ger?eklik aras?nda bir tekabüliyet ili?kisi vard?r. Mant?ksal pozitivizme gelindi?inde dil ve mant?k alanlar?n?n ?ne ??kt??? g?rülür. Mant?ksal pozitivizm bu anlamda pozitivizmin bilim/bilimsellik iddial? felsefi statüsünü devam ettirir; felsefenin deney d??? kalan niteli?ini yads?yarak, metafizik ilan ederek kendilerine g?re felsefeyi do?ru bir temele oturtma iddias?ndad?rlar. Bilim ve felsefe ikiye ayr? b?lüm olarak ele al?n?r ve felsefenin g?revi dil olarak belirlenir. Buna g?re felsefe dil ??zümlemeleriyle s?n?rl? kalmal?, onlara dayanarak olgular? dile getirdi?imiz ?nermeler üzerine ve bu ?nermelerin dilsel ba?lamlar? üzerine a??klama yapmakla g?revlidir. Bu g?rü? ?zellikle Wittgenstein mant?ksal pozitivist say?ld??? yakla??mda belirgin olarak g?rülür. Mant?ksal pozitivizm, bunlardan hareketle, ikili bir g?revi yerine getirmeyi üstlenir; birincisi, dünyan?n bilimsel kavran???nda metafizik ?gelerin ve teolojik unsurlar?n kuramsal olarak ar?nd?r?lmas? ve ikincisi felsefeye bilimsel bir nitelik kazand?r?lmas?.

Felsefi tezleri

Mant?ksal pozitivizmin temel felsefi sorununu ya da konumunu anlam ve anlams?zl?k meselesi ba?lam?nda ileri sürmek mümkündür. Buna g?re anlaml? ?nermeler do?rulanabilirlikleriyle belirlenen ?nermelerdir. Do?rulama denilen kavram bu filozoflar i?in temel ?nemdedir, ?ünkü bir dilsel ifadenin do?ru olup olmad??? ve buna ba?l? olarak anlaml? olup olmad???n?n belirlenmesi bu do?rulama i?lemiyle belirlenmektedir. Bir anlamda bu dü?ünce ak?m?n?n ?ncüsü say?lan Schlick, bir ?nermenin anlam?n?n onun do?rulama y?ntemi oldu?unu belirtir. Do?rulamada ?ncelikli olan ise duyusal veriler, yani deney ve g?zlemle elde edilen verilerdir. B?ylece mant?k?? pozitivistlere g?re, do?rulanabilir olmayan her ?ey anlams?zd?r, yani metafiziktir. Anlams?z ?nermeler iki türlüdür; birinciler cümle yap?s? itibar?yla düzgün olmalar?na ra?men anlams?z olanlard?r (mutlak, hi?lik, ko?ulsuz olan, ger?ekte olan gibi kullan?ld??? cümlelerin yap?s? do?ru fakat anlamca do?rulanabilir olmayan ?nermeler). ?kinci türdekiler ise cümle kurulu?lar? itibar?yla anlams?z olanlard?r (elmalar hayvand?r gibi tümceler). Metafizik olarak belirtilen ve yads?nan ?nermeler as?l olarak birinci tür ?nermelerdir. Bunlar s?zde-sorunlard?r, ?ünkü anlams?zd?rlar, deney ve g?zlem alan?n?n d???nda kal?rlar. Mant?ksal pozitivizm, sentetik ?nermeleri ve mant?ksal ?nermeleri kabul eder, ancak felsefenin g?revini metafizik ?nermeleri ??zümlemek olarak belirtir. Felsefeden metafizik ar?nd?rmal? ve dünyan?n bilimsel kavran??? ortaya konulmal?d?r. Mant?ksal pozitivizmin felsefi tezleri bu iki temel yakla??m üzerinden geli?tirilmektedir. Dünyan?n bilimsel kavran??? yakla??m?n?n da ikili niteli?i vard?r; yukar?da s?ylenenlere ba?l? olarak bunlar, ilkin bilginin temelinde g?zlem ve deneye dayal? olgular?n bulunmas? ve ikinci olarak da kesin bir mant?ksal ??zümleme ile meydana gelmesidir. Bilimsel etkinlik, bu noktada, deneysel verileri mant?ksal analiz yoluyla ??zümlemek ve ortaya koymakt?r.

Ele?tiriler

Mant?ksal pozitivizm, ?ncelikle bilgi konusunda empirik felsefenin ald??? ele?tirileri al?r. Deney ve g?zlemlerin kuram-d???, her tür kavram?n ba?lang?? noktas? olarak al?nmas?, baz? deney-d??? teorik kavramlar?n ele al?nmas?yla empirizmin bir dogmas? olarak ele?tirilmi?tir ve bu mant?ksal pozitivizmi ya da empirizmi de i?ine al?r. Lenin, Ampriokritisizm olarak adland?rarak Mach'a ve onun geli?tirdi?i duyumculuk anlay???na itiraz eder; diyalektik materyalizm anlay???n? do?rulama ?abas? i?inde ortaya konulan bu itiraz, genel ?er?evesi bak?m?ndan tart??mal? argümanlarla yürütülmü? olsa da Lenin'in bu gelene?in ilk ele?tiricilerinden biri saymak gerekir. ?te yandan bilim felsefecisi Karl Popper, bir zamanlar mant?ksal pozitivizmin i?indeki isimlerden biri olarak an?lm?? olmakla birlikte ve ayr?ca halen geli?tirdi?i bilim g?rü?ünün pozitivist dü?ünceyle ili?kisi tart???l?r olmakla birlikte, temel ilkeyi, yani bilginin temelindeki do?rulanabilirlik ilkesinin d???nda ba?ka bir yol ortaya koymu?, buna kar?? yanl??lanabilirlik ilkesini formüle etmi?tir. Yine bilim felsefesi i?inde Thomas Kuhn bilimsel etkinli?in tarihselli?ini ve kuram-yüklü niteli?ini ortaya koyarak saf deney ve g?zlem eksenli bilim anlay???n?n k?r?lmas?nda ?nemli bir alan olu?turmu?tur. Paul Feyerabend ise g?zlem ve deneyin san?ld??? kadar saf olamad?klar?n? hem kuramsal hem tarihsel ?rnekleriyle ortaya koymu?, yanl??lanabilirlik ilkesine ra?men pozitivist bilgi anlay??? i?inde duran hocas? Popper'i ele?tirmi?tir. Feyarebend, bilimsel bulgu denilen ?eylerin kendi ba??na herhangi bilgiye ayr?cal?kl? bir kuramsal statü kazand?rmad???n?, bilimsel y?ntemin tek ve biricik y?ntem olarak kutsanmas?n?n olanaks?z oldu?unu ?ne sürmü?tür. Willard Van Orman Quine'?n empirizme y?neltti?i analitik ?nermeler ile sentetik ?nermelerin ayr?m? konusundaki ele?tiri de ayr?ca mant?ksal pozitivistler i?in ge?erlidir. Yap?salc?l?k ve Postyap?salc?l?k felsefeleri ise empirizmi, pozitivizmi ve dolay?s?yla mant?ksal pozitivizmi bir bütün olarak kabul edilemez yakla??mlar olarak ele?tirmi?lerdir.