省第十二次党代会黔西南代表团召开代表团会议
Felsefede, hazc?l?k veya hedonizm, hazz?n mutlak anlamda iyi oldu?unu, insan eylemlerinin nihai anlamda haz sa?layacak bir bi?imde planlanmas? gerekti?ini, sürekli haz verene y?nelmenin en uygun davran?? bi?imi oldu?unu savunan felsefi g?rü?. Hedonizm terimi felsefe, sanat ve psikolojide hem duyusal hazz? hem de daha entelektüel veya ki?isel aray??lar? kapsayan bir dizi teori veya uygulamay? kapsayabilmektedir. Ayn? zamanda bu terim günlük dilde ba?kalar?n?n zarar? pahas?na k?sa vadeli haz pe?inde ko?an egoist ki?iler i?in de bir a?a??lama ifadesi olarak kullan?labilmektedir.[1][2] Felsefede hedonizmin temsilcisi olarak g?züken Kirene Okulu, Sokrates'in ??rencisi Aristippos (M? 435-355) taraf?ndan kurulmu?, daha sonra Epikür taraf?ndan devam ettirilmi?tir.[3]
Antik Yunanistan'da ortaya ??kan hazc?l?k, 19. yüzy?lda ortaya ??kan ?ngiliz faydac?l???n? etkilemi?tir.[3][4]
Hazz?n do?as?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Haz, hedonizmin her türünde merkezi bir rol oynar. ?yi hissettiren ve bir ?eyden keyif al?nmas?n? i?eren deneyim anlam?na gelmektedir.[5][6] Haz, k?tü hissetme halleri olan ac? veya ?st?rap ile z?tl?k g?sterir.[7] Hedonizm tart??malar? genellikle daha ?ok hazza odaklanmaktad?r, ancak hazz?n olumsuz taraf? olarak ac? da bu tart??malarda e?it derecede yer almaktad?r. Hem haz hem de ac? dereceler halindedir ve pozitif derecelerden n?tr bir noktaya ve negatif derecelere do?ru giden bir ?l?ek olarak dü?ünülmü?tür. "Mutluluk" terimi bu gelenekte genellikle hazz?n ac? üzerindeki etkisini ifade etmek i?in kullan?l?r.[1]
"Haz" terimi genellikle günlük hayatta yemekten ya da cinsellikten al?nan keyif gibi duyusal zevklerle ili?kilendirilir.[8] Bununla birlikte, en genel anlam?yla, spordan keyif almak, güzel bir gün bat?m? g?rmek veya entelektüel a??dan tatmin edici bir faaliyette bulunmak da dahil olmak üzere her türlü olumlu veya ho? deneyimi kapsamaktad?r. Zevk üzerine teoriler, tüm bu zevkli deneyimlerin ortak noktalar?n? ve onlar i?in neyin gerekli oldu?unu belirlemeye ?al???r.[5] Bunlar geleneksel olarak nitelik teorileri ve davran?? teorileri olarak ikiye ayr?l?r.[9] Nitelik teorileri, hazz?n haz verici deneyimlerin bir niteli?i oldu?unu savunurken, davran?? teorileri hazz?n bir anlamda deneyimin d???nda oldu?unu, ?ünkü ?znenin deneyime kar?? tavr?na ba?l? oldu?unu ifade eder.[5][9]
Hedonizmin ?e?itli versiyonlar?n?n makul olup olmad???, hazz?n do?as?n?n nas?l alg?land???na ba?l?d?r.[1] Hedonizmin bir?ok bi?iminin ?nemli bir ?zelli?i, kendi alanlar?na dair basit ve bütüncül a??klamalar yapabilmeleridir. Ancak bu, yaln?zca hazz?n tek bir olgu olmas? durumunda mümkündür. Bu durum, temelde ortak bir ?zelli?i yokmu? gibi g?rünen ?ok ?e?itli haz deneyimleri nedeniyle sorgulanmaktad?r.[5][8][10] Nitelik teorisyenlerinin bu duruma verdikleri kar??l?k genellikle haz deneyimlerinin haz verici k?sm?n?n s?radan bir nitelik de?il, daha üst düzey bir nitelik oldu?unu velirtmektir.[5][8] Davran?? teorileri bu argümana daha kolay cevap verebilmektedir, ?ünkü tüm zevkli deneyimler i?in ortak olan?n, genellikle arzu ile ?zde?le?tirilen benzer bir davran?? bi?imi oldu?unu kabul edebilirler.[11]
Psikolojik hedonizm
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Güdüsel hedonizm olarak da bilinen psikolojik hedonizm, bizi neyin motive etti?ine dair deneysel bir teoridir. ?nsanlar?n tüm eylemlerinin hazz? art?rmay? ve ac?dan ka??nmay? ama?lad???n? ifade eder.[12][13] Bu genellikle egoizm ile birlikte anla??lmaktad?r, yani her insan sadece kendi mutlulu?unu hedefler.[14] ?rne?in Thomas Hobbes, bir ki?inin egosunun davran??lar?n? belirlemede birincil dürtü oldu?unu teorile?tirmi?tir.[15][16] ?nsan eylemleri, hazza neyin sebep oldu?una dair inan??lara dayan?r. Yanl?? inan??lar yanl?? y?nlendirebilir ve dolay?s?yla her bir ki?inin eylemleri haz ile sonu?lanamayabilir, ancak psikolojik hedonizme g?re ba?ar?s?z eylemler bile haz dü?ünceleri taraf?ndan güdülenir.[17] Hazc?l?k paradoksu, haz aray???n?n, di?er güdüleri izlemekten elde edilecek olandan daha az ger?ek haz ile sonu?lanmas? anlam?nda kendi kendini yenilgiye u?ratt??? tezini ele al?r.[17][18]
Psikolojik hedonizm, insan davran???n? a??klayan basit bir teori sunar. Haz arama davran???, s?radan bir olgu oldu?u i?in sezgisel olarak akla yatk?nd?r ve zaman zaman insan davran??lar?na hakim olabilir. Bununla birlikte, psikolojik hedonizmin tüm davran??lar? a??klayan bir teori olarak genelle?tirilmesi olduk?a tart??mal?d?r.[14][17][19] Buna kar?? ??kanlar, zevkten ba?ka ?eyler i?in egoist güdüler (sa?l?k, ki?isel geli?im, ?lüm sonras? ??hret gibi) ve ?zgeci güdüler (ki?inin ?ocu?unun mutlulu?unu g?zetmesi, daha büyük bir ama? i?in hayat?n? feda etmesi gibi) i?eren ve zevk a??s?ndan makul bir a??klamas? yokmu? gibi g?rünen eylemleri ?rnek g?sterir.[12][14] Psikolojik hedonistler bu tür durumlar? haz arama davran??? a??s?ndan yeniden yorumlarlar. ?rne?in, ki?inin ?ocuklar?n? mutlu g?rmesinin veya ?lümünün anlaml? olaca??n? bilmesinin, anl?k hazlar?ndan fedakarl?k eden ki?iye haz getirdi?ini ortaya koyarlar.[12][14][17]
Ele?tirmenler ayr?ca, bir ki?inin i? g?zlem yoluyla haz aray???n?n sadece di?erleri aras?nda bir tür motive edici gü? oldu?unu fark edebilece?ini ve her durumu haz/ac? a??s?ndan yeniden yorumlaman?n bu sonuca ayk?r? oldu?unu iddia ederler.[19] Ayr?ca ele?tirmenler, psikolojik hedonizmin insanlar? neyin motive etti?ine dair temel iddias?n?n felsefeden ziyade psikoloji biliminin alan?na girdi?ini ve bu nedenle onu do?rulamak veya ?ürütmek i?in deneysel kan?tlar gerektirdi?ini ?ne sürmektedir.[14][17]
Aristippos
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Aristippos'a g?re her davran???n nedeni, mutlu olmak iste?idir. Ya?am?n gere?i hazd?r. Haz insan? insan eden duygudur. Bilgilerimiz duygular?m?zla alabildi?imiz kadard?r, bundan ?teye ge?mez. Bu yüzden Aristippos duygular?m?z?n getirdi?i hazza y?nelmeyi, ac?dan ka?may? s?yler.[3]
Aristoppos'a g?re bedensel hazlar tinsel hazlardan daha ?nemlidir ve hazz?n niteli?i ?nemsizdir. Onun i?in haz ge?mi?te ya da gelecekte de?il, ?imdide aranmal?d?r.[4]
Epikür
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Epikür de hazc?l??? devam ettiren filozoflardand?r. Ne var ki Epikür, Aristippos'un bedensel hazz?na kar?? tinsel hazz? ye?ler.[3] Onun i?in en büyük haz, ruh dinginli?idir. Buna da bedensel zevkler pe?inde ko?makla de?il, bilgelikle var?l?r. En üstün iyi, hazd?r. Ancak ger?ek haz sürekli oland?r. Sürekli olan hazza da bilgelikle var?labilir.
Epikür'e g?re hazz?n niteli?i ?nemlidir.[4] Ona g?re, ?iddetli hazlardan ka??n?lmal? ve dingin hazlar tercih edilmelidir. Ayr?ca, ki?i anl?k olarak haz veren ?eylerin gelecekteki hazlar? azaltabilece?ini ?ng?rerek hareket etmelidir.[4]
Epikür'ün hazc?l???n? anlatan bir hikaye ??yledir:[kaynak belirtilmeli]
- ünlü bir sporcu arabas?na binmek üzereyken yan?na bir kad?n yakla??r. Sporcuya kü?ük bir bebe?inin oldu?unu, bebe?in ?ok hastaland???n? ve hastane masraflar?n? kar??layamad???n?, onun her gün biraz daha ?lüme yakla?t???n? anlat?r. Kad?n?n anlatt?klar? sporcuyu etkiler. Hemen ?ek defterini ??kar?r ve yüklüce bir para mebla?? yazarak kad?na verir ve Umar?m bebe?inin iyi günleri i?in harcars?n der. Sporcu ertesi gün kulüpte ??le yeme?i yerken yan?na bir arkada?? yakla?arak, Ge?en gün ?ocuklar, bir kad?n?n sizinle konu?tu?unu ve o kad?na yüklüce bir ?ek verdi?inizi s?ylediler der. ünlü sporcu, 'Evet, ne olmu?' der. Arkada??, 'O kad?n bir sahtekar, zengin ki?ilere yakla??p hasta bir bebe?i oldu?unu s?yleyerek para kopar?rm??. Korkar?m sizden de koparm??.' der. Sporcu büyük bir sevin?le, '?yle mi, yani ?lümü beklenen bir bebek yok mu? ??te bu hafta duydu?um en güzel haber bu.' der.
Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
- ^ a b c Weijers, Dan. "Hedonism". Internet Encyclopedia of Philosophy. 10 Aral?k 2010 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 29 Ocak 2021.
- ^ "Hedonism". www.merriam-webster.com (?ngilizce). Eri?im tarihi: 30 Ocak 2021.
- ^ a b c d "Hedonizm (Hazc?l?k) Nedir, Ne Demektir? ? Felsefe". felsefe.gen.tr. 7 A?ustos 2020 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 29 Aral?k 2020.
- ^ a b c d Turan, Esra (15 Ocak 2015). "?lk?a? felsefesinde faydac?l???n temelleri". Atatürk ?leti?im Dergisi, 8. ss. 249-258. ISSN 2146-153829 Aral?k 2020.
- ^ a b c d e Pallies, Daniel (2021). "An Honest Look at Hybrid Theories of Pleasure". Philosophical Studies. 178 (3). ss. 887-907. doi:10.1007/s11098-020-01464-5. 26 Aral?k 2022 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi1 A?ustos 2024.
- ^ Lopez, Shane J. (2009). "Pleasure". The Encyclopedia of Positive Psychology. Wiley-Blackwell. 5 Haziran 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 1 A?ustos 2024.
- ^ Katz, Leonard D. (2016). "Pleasure". The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University. 1 May?s 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 29 Ocak 2021.
- ^ a b c Borchert, Donald (2006). "Pleasure". Macmillan Encyclopedia of Philosophy, 2nd Edition. Macmillan. 12 Ocak 2021 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 1 A?ustos 2024.
- ^ a b Bramble, Ben (2013). "The Distinctive Feeling Theory of Pleasure". Philosophical Studies. 162 (2). ss. 201-217. doi:10.1007/s11098-011-9755-9.
- ^ Smuts, Aaron (2011). "The Feels Good Theory of Pleasure". Philosophical Studies. 155 (2). ss. 241-265. doi:10.1007/s11098-010-9566-4. 21 ?ubat 2024 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi1 A?ustos 2024.
- ^ Heathwood, Chris (2007). "The Reduction of Sensory Pleasure to Desire". Philosophical Studies. 133 (1). ss. 25-26. doi:10.1007/s11098-006-9004-9.
- ^ a b c Craig, Edward (1996). "Hedonism". Routledge Encyclopedia of Philosophy. Routledge. 16 Ocak 2021 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 1 A?ustos 2024.
- ^ Borchert, Donald (2006). "Hedonism". Macmillan Encyclopedia of Philosophy, 2nd Edition. Macmillan. 12 Ocak 2021 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 1 A?ustos 2024.
- ^ a b c d e "Psychological hedonism". Encyclopedia Britannica (?ngilizce). Eri?im tarihi: 2 ?ubat 2021.
- ^ Jackson, J.M. (2013). Social Psychology, Past and Present: An Integrative Orientation. Taylor & Francis. s. 6. ISBN 978-1-134-99512-7. Eri?im tarihi: 19 Ocak 2023.
- ^ Abizadeh, A. (2018). Hobbes and the Two Faces of Ethics. Cambridge University Press. s. 156. ISBN 978-1-108-27866-9. Eri?im tarihi: 19 Ocak 2023.
- ^ a b c d e Moore, Andrew (2019). "Hedonism". The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University. 18 Eylül 2018 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 29 Ocak 2021.
- ^ Dietz, Alexander (2019). "Explaining the Paradox of Hedonism". Australasian Journal of Philosophy. 97 (3). ss. 497-510. doi:10.1080/00048402.2018.1483409.
- ^ a b Weijers, Dan. "Hedonism". Internet Encyclopedia of Philosophy. 25 Ekim 2023 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 29 Ocak 2021.
 | Felsefe ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde i?eri?ini geni?leterek Vikipedi'ye katk? sa?layabilirsiniz. |