微访谈丨张思莱：坚持母乳喂养喂养是最好的疼爱
 | Bu maddede kaynak listesi bulunmas?na kar??n metin i?i kaynaklar?n yetersizli?i nedeniyle baz? bilgilerin hangi kaynaktan al?nd??? belirsizdir. (Nisan 2020) (Bu ?ablonun nas?l ve ne zaman kald?r?lmas? gerekti?ini ??renin) |
| Felsefe |
|---|
| üzerine bir seri |
 |
Matematik felsefesi, matemati?in varl?ksal, bilgisel ve y?ntemsel sorunlar?n? inceleyen, matemati?in temelleriyle ilgili ana kavramlar? irdeleyen bir felsefe dal?d?r.
Ba?l?ca sorular? matematik ve matemati?in konusu olan nesnelerin varl?k ve bilgi kayna?? ile ilgilidir. Matematik felsefesinin ilgilendi?i baz? soru ?unlard?r:
- Bir matematiksel ?nermenin niteli?i nedir?
- Matematik ile mant?k aras?ndaki ili?ki nedir?
- Matematiksel nesnelerin varl??? neye dayanmaktad?r?
- Matematiksel bilgiye nas?l eri?iriz?
- Matemati?in y?ntemi nedir?
- Matemati?e yeni aksiyomlar eklenmeli midir?
- Hermen?tiklerin matematikteki rolü nedir?
- Matematiksel soru?turman?n nesnesi nedir?
- Matemati?in arkas?ndaki insan ?zellikleri nedir?
- Matematiksel güzellik nedir?
- Matematiksel ger?e?in do?as? ve kayna?? nedir?
- Soyut matematikler dünyas? ile materyal evren aras?ndaki ili?ki nedir?
Matemati?in nesneleriyle ilgili ü? temel g?rü? mevcuttur. Matematiksel realizm ya da di?er ad?yla Platonculuk, matematiksel nesnelerin dilden, duyulardan, ak?ldan ve bütün fiziksel dünyadan ba??ms?z ?ekilde bir Platonik evrende soyut nesneler olarak var olduklar?n? ?ne sürer. Realizm felsefesi, bilgisel yani epistemolojik alanda da yorumlan?r. Realizmin bilgisel a??dan yorumlamas?na g?re, matematiksel ?nermelerin her ?eyden ba??ms?z olarak mutlak bir do?ruluk de?eri olmak zorundad?r. Matematiksel nesnelerin varl???yla ilgili bir di?er g?rü? idealizm felsefesidir. Immanuel Kant'a dayanan bu g?rü?e g?re, matematiksel nesneler sadece zihnin ürünüdür, zihindeki in?alar?n sonucunda ortaya ??kar. Buna g?re zihin yoksa matematiksel nesneler de yoktur. 20. yüzy?lda Kant'?n bu felsefesi baz? matematik?iler aras?nda kar??l?k bulmu? ve L. E. J. Brouwer taraf?ndan sezgicilik ak?m? geli?tirilmi?tir. Sezgicili?e g?re, bir matematiksel nesnenin var olmas? demek o nesnenin in?a edilmi? olmas? demektir. ?e?itli mant?k ilkelerinin reddine dayanan bu felsefede, matematiksel y?ntem in?alardan, matematiksel nesneler ise in?a edilebilir ?eylerden meydana gelir. Matematiksel nesnelerin varl???yla ilgili ü?üncü g?rü?, nominalizm ad? verilen bir g?rü?tür. Nominalizme g?re soyut nesneler yoktur ya da bütün matematiksel nesneler sadece isimlerden ibarettir. Matematiksel nesnelerin var olmad???n? iddia eden nominalizm felsefesi kendi i?inde farkl? kollara ayr?labilir. Bu kollar?n her birinin matematiksel ?nermeleri yorumlama ve ele al?? bi?imi birbirinden farkl? olabilmektedir.
Di?er ?nemli bir konu matematiksel bir kuram?n ger?ekli?idir. Matematik (Do?a Bilimlerinden farkl? olarak) deneysel olarak s?nanamad??? i?in belirli bir matematik kuram?n? ger?ek bulmak i?in nedenler aranmaktad?r (Bkz. Epistemoloji). Luitzen E. J. Brouwer’in temellerini att??? ve Arend Heyting'in takip etti?i Sezgici Matematik bu g?rü?ün bilenen temsilcilerindedir. Mant?k??l?k yakla??m? ise Bertrand Russell ve Gottlob Frege taraf?ndan savunulmu?tur. David Hilbert ve Haskell Curry bi?imselcilik ak?m?n?n temsilcilerinden say?lmaktad?r. Mant?k??l???n bir alt kolu olan mant?ksal pozitivistler, Rudolf Carnap, Alfred Jules Ayer, Carl Hempel taraf?ndan temsil edilmi?tir. Matemati?in sadece kendisine ve bilime hizmet etmesi gerekti?ini savunan ve matemati?in kendi kendine yetti?ini ve kendi i?inde evrildi?ini ?ne süren felsefeye matematiksel do?alc?l?k denmi?tir ve Penelope Maddy, Willard Van Orman Quine gibi felsefeciler taraf?ndan savunulmu?tur. Matematiksel nesnelerin yap?larla ilgili oldu?unu ve nesnelerin sadece yap? i?inde anlam kazand???n? ?ne süren g?rü?e ise yap?salc?l?k denmi?tir. Bu g?rü?e g?re hi?bir matematiksel nesne kendi kendine ba??ms?z olarak var olamaz, ancak bir yap?n?n i?inde di?er nesnelerle olan ili?kisiyle var olabilir. Yap?salc?l?k felsefesi Stewart Shapiro, Michael Resnik ve Paul Benacerraf taraf?ndan savunulmu?tur.
Matematik felsefesindeki ?nemli konulardan biri de matemati?i bi?imselle?tirme ve kesinli?e kavu?turma hatta matemati?i "bilgisayarla?t?rma" problemidir. Bu konuda Avusturyal? matematik?i ve mant?k?? Kurt G?del'in Eksiklik Teoremleri ?nemli yere sahiptir.
Ayr?ca bak?n?z
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]- Stephen Francis Barker (2003). Matematik felsefesi. ?mge Kitabevi. ISBN 978-975-533-402-8.
- Bekir S. Gür (der.). Matematik Felsefesi. Kadim yay. ISBN 9759000040.
- Ahmet ?evik (2019). Matematik Felsefesi ve Matematiksel Mant?k. Nesin Yay?nevi, ?stanbul. ISBN 978-605-2780-44-2.
