广发推出G-Force智能手环 重拳布局移动支付市场

Karl Marx

百度 单纯依靠强制的力量来整治，有效但也有限。

Marksizm, bir siyasi felsefe ve sosyoekonomik analiz y?ntemidir. Tarihsel geli?imi analiz etmek i?in diyalektik ve materyalist bir yakla??m olan tarihsel materyalizmi kullan?r; bu yolla s?n?f ili?kilerini, toplumsal ?at??malar? ve toplumsal d?nü?ümleri inceler. Marksizm, 19. yüzy?l Alman filozoflar? Karl Marx ve Friedrich Engels'in ?al??malar?yla ortaya ??kt?. Marksizm zaman i?inde ?e?itli dallara ve dü?ünce okullar?na d?nü?tü. Marksizm, modern dünyan?n ?ekillenmesinde derin bir etkiye sahip oldu ve ?e?itli sol ve a??r? sol siyasi hareketler, farkl? yerel ba?lamlarda ondan ilham ald?.

Klasik Marksizmin baz? unsurlar?n? vurgulayan ya da de?i?tiren farkl? dü?ünce okullar?n?n yan? s?ra, pek ?ok Marksist kavram ?e?itli toplumsal teorilere de dahil edildi. Bu durum, olduk?a farkl? sonu?lara yol a?t?. Marx'?n politik ekonomi ele?tirisinin yan?nda, Marksizmin ay?rt edici ?zellikleri genellikle “diyalektik materyalizm” ve “tarihsel materyalizm” terimleriyle tan?mlan?r. Ancak bu terimler, Marx'?n ?lümünden sonra ortaya at?ld? ve ilkelerine kendini Marksist olarak tan?mlayan baz? ki?iler taraf?ndan kar?? ??k?ld?.

Bir dü?ünce okulu olarak Marksizm, toplum ve küresel akademi üzerinde derin bir etkiye sahip oldu. Bugüne kadar antropoloji, arkeoloji, sanat teorisi, kriminoloji, kültürel ?al??malar, ekonomi, e?itim, etik, film teorisi, co?rafya, tarih yaz?m?, edebiyat ele?tirisi, medya ?al??malar?, felsefe, siyaset bilimi, politik ekonomi, psikanaliz, bilim ?al??malar?, sosyoloji, tiyatro ve ?ehir planlama gibi bir?ok alan? etkiledi.

Tarih?e

Karl Marx ve Friedrich Engels

Ana maddeler: Karl Marx ve Friedrich Engels

Marx, ailesi ve Engels

19 Haziran 1848 tarihli Neue Rheinische Zeitung

1848 tarihli Komünist Manifesto

Marksizme ad?n? veren Karl Marx, d?neminin en ?ne ??kan filozof, siyaset?i, ekonomist ve devrimcilerindendir. ???i s?n?f?n?n s?mürülmesinin mekanizmalar?n?n ve üretim süre?lerine yabanc?la?mas?n? incelemi?, kapitalist üretim ili?kilerini ara?t?rarak tarihsel materyalizmin temellerini atm??t?r. ?nsanl?k tarihini s?n?f sava??m? a??s?ndan analiz etmi?, bu fikirlerini 1848 y?l?nda kaleme ald??? Komünist Manifesto'da dile getirmi?tir: "?imdiye kadarki tüm toplum tarihi s?n?f mücadeleleri tarihidir.

Marx'?n teorik ?al??malar?nda kendine en büyük yard?m? yine kendi gibi Alman bir filozof olan Friedrich Engels yapm??t?r. 1844 y?l?nda bir araya gelen ikili ayn? siyasi fikirleri benimsediklerini g?rerek Marx'?n 1883 y?l?ndaki ?lümüne kadar beraber ?al??acak ve ?ok say?da ortak esere imza atacaklard?r.

1848 y?l?nda Komünist Manifesto'nun yay?nlanmas?n?n ard?ndan Bel?ika'dan s?n?rd??? edilen ikili K?ln'e ge?erek burada Neue Rheinische Zeitung adl? radikal sol gazeteyi ??kartmaya ba?lar. 1849 y?l?nda buradan da ayr?lmak zorunda kalan ikili Londra'ya ge?er.

Siyasi ve yaz?n alan?ndaki faaliyetlerini Birle?ik Krall?k'ta sürdürürler. 1883 y?l?nda Marx'?n ?lümü üzerine Engels, Marx'?n yazm?? oldu?u eserlerin edit?rlü?ü ve ?evirmenli?ini yapmak durumunda kal?r. Bu d?nemde kendi de ba?ta Ailenin, ?zel Mülkiyetin ve Devletin K?keni olmak üzere ?e?itli eserler kaleme al?r.

19. yüzy?l

Marksizm, 19. yüzy?lda kendi a??lar?ndan zirveye ula?m?? olan ü? dü?ünsel kaynaktan beslenmi?tir: ?ngiliz ekonomi-politi?i, Alman felsefesi ve Frans?z ütopik sosyalizmi. Bu ü? bile?en, Marx ve Engels taraf?ndan yo?un bir entelektüel ve siyasal ele?tiriden ge?irilerek e?it ve ?zgür bir insanl?k ütopyas?n?n ya?ama ge?irilmesinin teorisi ve prati?i olarak Marksizm'de erimi? ve d?nü?türülmü?tür.

Marksizm fikirleri Avrupa k?tas?ndaki 1848 Devrimleriyle ayaklanan i??i s?n?f? hareketinin i?ine do?ar. ?zellikle ayd?nlar, dü?ünürler ve siyaset?iler aras?nda bilinir hale gelse de emek?iler aras?nda geni? bir etkiye derhal sahip olmaz. Birinci Enternasyonal ?rgütlenmesiyle bilinir hale gelen Marksizm, Paris Komünü gibi ayaklanmalar? etkilese de belirleyici ideoloji olmayacakt?r. K?sa ?mürlü de olsa Paris Komünü deneyimini selamlayan Marx ve Engels yapt?klar? ele?tirilerle süreci de?erlendirerek bu deneyimi i??i s?n?f?n?n ilk ?zgün devrimci hük?meti olarak tan?mlam??lard?r. Bu de?erlendimeler Marksizmdeki proletarya diktat?rlü?ü ile bütünle?iktir.

20. yüzy?l

Bu d?nemde Rus ?mparatorlu?unda ya?anan ?ubat Devrimi ile ?arl?k rejiminin devrilmesi ve sonras?nda Rusya Sosyal Demokrat ???i Partisi i?indeki Lenin ?nderli?indeki Bol?eviklerin Ekim Devrimi ile iktidar? almalar?yla yeni bir ayr?m ya?an?r. Bol?evikler ?zellikle I. Dünya Sava?? s?ras?nda sosyal demokrat partilerin i??i s?n?f? siyaseti aleyhine olacak ?ekilde ulusal burjuvaziyle ittifak yapmas?n? ele?tirir. Bu yüzden II. Enternasyonal yerine art?k III. Enternasyonalin gündemde oldu?u belirtilerek bu y?nde ?rgütlenme yap?l?r.

Marksizm-Leninizm bu d?nemlerde s?k s?k gündemde olacak, ya?anan yeni altüst olu?larda temel referans noktas? haline gelecektir. II. Dünya Sava??'n?n ard?ndan Do?u Avrupa ülkelerinde kurulan sosyalist rejimler, ?in Devrimi'nin 1949 y?l?nda ba?ar?ya ula?mas? ve 1959 y?l?ndaki Küba Devrimi ile Fidel Castro ?nderli?inde iktidar? ele ge?iren 26 Temmuz Hareketi sayesinde marksizmden etkilenen siyasi hareketlerin ?e?itli ülkelerde ba?a ge?ti?i g?rülür.

21. yüzy?l

Sovyetler Birli?i'nin da??lmas? ve Do?u Blokunun ??zülmesiyle beraber marksist ideolojinin yenildi?i ve tarihin bu anlamda sonu geldi?i iddia edilmi?tir. Buna ra?men ?zellikle marksist e?ilimli Küba hük?metinin ideolojik etkisinden etkilenerek Latin Amerika'da birbirinin ard? s?ra iktidara gelen marksist e?ilimli iktidarlar?n say?s? artm??t?r.

Kavramlar

Diyalektik ve Tarihsel Materyalizm

Ana maddeler: Diyalektik Materyalizm ve Tarihsel materyalizm

Metodolojik a??dan Marksizmin bir tan?m? da, ayn? zamanda Marksist felsefi dü?üncenin tan?mlamas?n? da veren ve bilimsel bir y?ntem olarak sunulan diyalektik materyalizmdir. Marx diyalekti?i Hegel'den alm??, onu materyalizm temeline oturtmu? ve kendi ifadesiyle, Hegel'in ba?a?a?? duran y?ntemini ayaklar? üzerine do?rultmu?tur. Diyalektik materyalizm bu bile?imin bir ürünüdür. Marx, Feuerbach'?n materyalizmini ele?tirmi? ve Feuerbach, dinsel ?zü, insan ?züne indirger. Ama insan ?zü, tek tek bireyin do?as?nda bulunan bir soyutlama de?ildir. Bu ?z asl?nda toplumsal ili?kiler bütünüdür demi?tir. Diyalektik materyalizmin toplumsal-tarihsel alana uyarlanmas?yla da ortaya yeni bir paradigma "tarihsel materyalizm" ??km??t?r. Bir?ok sosyal bilimci ?al??malar?n? bu paradigma temelinde yap?land?rm??t?r.

Diyalektik ve tarihsel materyalizm sayesinde, insanl?k tarihinin ba?lang?c?ndan itibaren a??klanmas? ve ?zellikle s?n?fl? toplumun kurulu?u, ilkel komünal toplumdan komünizme geli?mesi ve varaca?? a?amalar?n maddi toplumsal yap?dan ??kar?lmas? amac?yla ?al??malar yap?lm??t?r. Bu toplumsal-tarihsel geli?me temelde maddi bir süre?tir, yani her tür iradeden ba??ms?z olarak, kendi i? yasalar? gere?i bu süre? ilerlemektedir. Bununla birlikte Marksizm'de iradenin yads?nd??? s?ylenemez, aksine belirgin bir ?ekilde iradeye yer verilir. Bu irade bireylerin ya da belirli bir grubun iradesi de?il, i??i s?n?f?n?n iradesidir. Burada Marx'?n teorisi, toplumsal maddi ko?ullar ile i??i s?n?f?n?n iradesinin ?ak??makta oldu?unu ?ne sürer. Bu ?ekilde Marx, kapitalist toplumsal yap?n?n ??zümlemesine, maddi ?eli?kilerinin ortaya konulmas?na ve bunlar?n de?i?tirilmesinin y?ntemlerinin bulunmas?na y?nelir. ?ünkü, Marksizmin düsturlar?ndan ilki, aslolan?n dünyay? anlamak de?il onu de?i?tirmek oldu?udur.

Tarihi materyalist bak?? a??s?yla inceleyen teoride toplumun geli?mesinin tarih?esi ve dinamikleri insanlar?n toplumsal yap? i?indeki üretim ili?kileriyle birlikte anla??lmaya ?al???l?r. Toplumdaki ekonomik altyap? toplumsal s?n?flar?, siyasi yap?lar? ve ideolojileri belirler. buna g?re altyap? olarak de?erlendirilen üretim gü?leri, üretim ili?kileri, toplumsal i? b?lümü ve mülkiyet ili?kiler üstyap? olarak adland?r?lan kültürü, ideolojiyi, siyasi kurumlar? ve toplumsal y?netim bi?imini belirler. Marx bu sosyo-ekonomik ?eli?kilerin kendini a?a??daki toplumsal yap?lar ?eklinde ger?ekle?tirdi?i ve ger?ekle?tirece?ini ?ng?rür:

1. ?lkel komünizm: Kabile topluluklar?n?n birlikte ya?ay???
2. K?leci toplum: Kabileler geli?erek ?ehir devletlerini olu?turur, aristokrasinin do?u?u
3. Feodalizm: Aristokrasi iktidar?, tüccarlar kapitalistlere evrilir
4. Kapitalizm: ?ktidarda kapitalistler vard?r, üretim eme?ini kiralamak durumundaki proletarya taraf?ndan ger?ekle?tirilir
5. Sosyalizm: S?n?f bilinci kazanan i??iler devrimle iktidar? al?r ve üretim ara?lar?n? kamula?t?r?r
6. Komünizm: S?n?fs?z ve devletsiz toplum, tüm dünyada sosyalist iktidarlar?n ba?a gelmesi sonucu olu?ur

Kapitalizmin Ele?tirisi

Bir ki?i tüketece?inden fazlas?n?n üretiminde emek gücünü harcad??? durumlarda s?mürülmektedir. S?mürü mekanizmas? art? de?erin olu?mas?yla do?rudan ili?kilidir. S?mürü, s?n?fl? her toplumun ortak bir ?zelli?i olagelmi?tir. Toplumsal alanda bir s?n?f?n iktidar? ve dolay?s?yla üretim ara?lar?n?n mülkiyetini elinde bulundurmas? di?er s?n?flar? s?mürebilmesinin olana??n? sa?lar. Kapitalizmde emek-de?er teorisine g?re bir metan?n de?eri onun üretilmesi i?in gerekli emek süresindedir. Bu ko?ullarda i??i taraf?ndan üretilen de?er ile eme?i kar??l???nda ald??? de?er aras?ndaki fark? olu?turan art? de?er kapitalist s?mürünün temelidir.

Kapitalizm ?ncesi ekonomik modellerde i??inin s?mürüsü fiziksel zor kullan?larak sa?lan?rd?. Kapitalist üretim tarz?nda ayn? sonu? farkl? ?ekilde sa?lan?r. ???i, üretim ara?lar?n?n mülkiyetine sahip olmad???ndan a? kalmamak i?in kapitalist s?mürü ili?kileri i?inde ?al??mak zorundad?r. G?nüllü gibi g?rünen bu emek sürecine kat?l?m, kapitalistler taraf?ndan bir ?zgürlük olarak adland?r?lsa da i??i ?al??mak veya a?l?ktan ?lmek aras?nda se?im yapmak durumundad?r.

Marksizm ayr?ca kapitalist üretim bi?imi yüzünden ya?anan yabanc?la?ma sürecine de dikkat ?eker. üretim ara?lar?yla olan ili?kilerine g?re sosyal s?n?flar?n a?a??daki ?ekilde ger?ekle?ti?ini belirtir:

1. Proletarya: Emek gü?lerini satan ki?ilerden olu?ur, kapitalist üretim bi?iminde üretim ara?lar?na sahip de?ildirler. Kapitalist üretim bi?imi i?inde proletarya eline ge?en ücretten daha ?ok de?er üretti?i i?in s?mürülmektedir.
2. Burjuvazi: üretim ara?lar?na sahip s?n?ft?r. Proletaryan?n emek gücünü sat?n alarak onu s?mürecek ko?ullarda ?al??t?r?r. Kü?ük burjuvazi olarak adland?r?lan bir alt s?n?f? da bünyesinde bar?nd?r?r.
   Kü?ük burjuvazi: ???i ?al??t?rmas?na ra?men kendi de ?al??an ki?ilerden olu?ur. Marksizm üretim ara?lar?n?n geli?mesiyle birlikte bu ara s?n?f?n eriyerek proletaryaya dahil olaca??n? ?ng?rür.
3. Lümpen proletarya: Ekonomik üretime katk?da bulunmayan ve para kar??l??? farkl? i?leri yapmaya haz?r olan su?lular, dilenciler, serseriler vb bu gruba dahil edilir.
4. Toprak a?al???: Kapitalizm d?neminde de hala gü? ve servet sahibi olan tar?msal üretimde s?z sahibi s?n?f.
5. K?ylülük: Tar?m alan?nda faaliyet g?steren da??n?k bir s?n?f, tarihsel olarak ?o?unlu?u proletaryan?n saflar?na ge?erken bir k?sm? toprak a?as? olabilmektedir.

Marksizm i??ilerin s?n?f bilincine sahip olmaks?z?n s?n?flar? ve toplumlar? i?in tarihsel bir mücadele ba?latamayacaklar?na vurgu yapar.

Devrim ve Sosyalizm

Marksizm insanl?k tarihinin ilerleyi?i gere?ince kapitalizmden sosyalizme ge?i?i ka??n?lmaz olarak nitelendirir.

Marksizm ve siyaset

Marx'?n ?lümünden sonra teorik arka plan?n? Marksizme dayand?ran ?ok farkl? ?zneler ?ok farkl? siyasi hatlar? takip etmi?tir. Marksistler aras?ndaki ilk büyük ayr?m sosyalizme ge?i? sürecine dair ya?anm??t?r. Sosyal demokrasi bu sürecin reformlarla burjuva parlamenterizmi dahilinde olaca??n? ?ne sürerken komünistler sosyalizme ge?i?in devrim sayesinde olaca??n? iddia etmi?lerdir. Kopu? I.Dünya Sava?? ba?lang?c?nda kendi ulusal burjuva hük?metlerini destekleme karar? alan II. Enternasyonalin da??lmas?yla kesinle?mi?tir. Ekim Devriminin ba?ar?s?n?n ard?ndan Bol?evikler III. Enternasyonalin kuruldu?unu ilan etmi?lerdir.

Arka plan?

1917 y?l?nda Rus ?mparatorlu?unda Ekim Devrimi ile iktidar? alan Bol?evikler, Marksist teorideki proletarya iktidar?n?n prati?e ge?irilmesi alan?nda ilk büyük ?l?ekli deneme olur. Yeni hük?met sürmekte olan I. Dünya Sava??n?n yan? s?ra kar??-devrimci ayaklanmalar, i? sava? ve yabanc? askeri müdahaleye maruz kal?r. Bu olumsuz durum kar??s?nda Bol?evik lider Lenin sosyalizmin zaferinin ?ok say?da farkl? ülkedeki i??ilerin ortak mücadelesiyle ancak kurulabilece?ini belirterek devrimin h?zla yay?lmas? gerekti?ini vurgular. Ekim Devrimi, zaferi izleyen y?llarda dünya ?ap?nda devrimci bir dalga yaratmay? ba?arsa da beklenenin aksine Bat? Avrupa sanayile?mi? kapitalist ülkelerinde i??iler iktidar? alamaz. ?zellikle Alman Devrimi komünistlerin kanl? bir ?ekilde bast?r?lmas?yla sonu?lan?nca ve Sovyet-Polonya Sava??ndaki ba?ar?s?zl???n ard?ndan Sovyetler Birli?i yaln?z kalm??t?r. Bu d?nemde ülkede ?nce Sava? Komünizmi sonra Yeni Ekonomi Politikas? uygulanacakt?r. Uluslararas? siyasi ortam?n giderek yeni bir dünya sava??na gitmeye ba?lad??? d?nemde ülke her ne pahas?na olursa olsun sanayile?me hamlesine giri?mi?tir.

?in'de kurulmu? olan ulusalc? Kuomintang partisindeki Marksist üyeler ?in Komünist Partisine kar??yd?lar. Sun Yat-sen'in ?lümünden sonra partinin ba??na ge?en ?an Kay ?ek d?neminde ayr?l?k komünistlerin katledilmesine kadar vard?r?lacakt?r. ?in Devriminin ard?ndan Kuomintang Tayvan'a ka?acakt?r.

II. Dünya Sava??'n?n ard?ndan Nazi Almanyas?n?n i?gal etti?i ülkeleri ?zgürle?tiren K?z?lordu bu ülkelerde Sovyet yanl?s? sosyalizan rejimlerin iktidara gelmesini sa?lam??t?r. Bunun haricinde Sovyetler Birli?inin askeri varl???ndan ba??ms?z bir ?ekilde iktidar? alabilmi? marksist e?ilimli partiler ?in, Yugoslavya, Vietnam, Güney Yemen, Etiyopya ve Küba gibi ülkelerde iktidar? alacakt?r. Ayn? ideolojiye ba?l? olsalar da bu ülkeler aras?nda siyasi ayr?l?klar ya?anm??t?r.

1991 y?l?nda Sovyetler Birli?i'nin da??lmas?n?n ard?ndan ortaya ??kan Rusya art?k kendini marksist bir rejim olarak tan?mlamamaktad?r. ?zellikle So?uk Sava??n sona ermesiyle beraber marksizm ideolojik olarak varl???n? sürdürse de küresel anlamda etkin bir konumda bulunmamaktad?r.

Sosyal demokrasi

Ana madde: Sosyal demokrasi

Sosyal demokrasi 19. yüzy?l?n sonuyla 20. yüzy?l?n ba??nda ortaya ??kan siyasi bir ak?md?r. Bu d?nemde ?o?unlu?u sosyalist devrimci ve Marksistlerden olu?an gruplar hem sosyalizm mücadelesi veriyor hem de bulunduklar? ülkelerde demokrasinin geli?tirilmesi i?in ?al???yorlard?. Sosyal demokratlar?n geleneksel olarak ayr?lmas?na sebebiyet veren g?rü? farkl?l??? sosyalizmin s?n?f sava??m?, devrim ve proletarya diktat?rlü?üyle ger?ekle?ebilece?ini reddetmeleridir. Günümüzdeki sosyal demokrasi ak?m? sosyalizmin devrim de?il evrim yoluyla elde edilece?ini ileri sürerler. Bu tutum ak?m?n ?zellikle komünistlerce kapitalizm i?i reformist bir hareket olarak tan?mlanarak ele?tirilmesiyle kar??la??r. Sosyal demokratlar ve komünistler farkl?l?klar?na ra?men I. Dünya Sava??na kadar II. Enternasyonal ?rgütü i?inde bir arada yer alm??lard?r. Ancak sosyal-demokratlar kendi ulusal burjuva hük?metlerini sava? s?ras?nda destekleme karar? ald?klar?nda komünistler taraf?ndan i??i s?n?f?na ihanet etmekle su?lanm??lard?r. Ekim Devriminden sonra reform yanl?s? sosyal demokratlar sosyal-demokrat ismini korurlarken, devrimci sosyalistler kendilerine komünist demeye ba?lar. Bu d?nemde III. Enternasyonal kurulacakt?r. ?zellikle Bat? Avrupada 20. yüzy?l?n ortalar?ndan sonra ortaya ??kan Avro komünizm ak?m?na uyan baz? komünist partiler de s?n?f sava??m?n? b?rakt?klar?n? a??klam??lard?r.

Sosyalizm

Sosyalist terimi günümüzde birbirinden farkl? ideolojiler i?in kullan?lmaktad?r. Sosyal demokratlardan temelde farkl? olmasalar da daha sol tarafta yer alan demokratik sosyalistlerle geleneksel Marksist-Leninistler de bu ?ekilde ?a?r?labilmektedir. Marksist-Leninistler ?imdiye kadar hep tek parti rejimi olarak ger?ekle?mi? olan sosyalist devlet kurulmas?n? savunurken, demokratik sosyalistler sosyal reformlarla geli?meyi savunur. Sovyetler Birli?i'nin da??lmas?n?n ard?ndan kendini sosyalist olarak tan?mlayan ülke say?s?nda dü?ü? g?zlenmi?tir, günümüzde Kuzey Kore, Laos, Vietnam, Nepal, Küba ve ?in iktidarda sosyalistlerin olduklar? ülkelerdir.

Ancak buna ra?men bir partinin veya hük?metin kendini sosyalist olarak adland?rmas?yla uygulad??? ekonomik veya sosyal politikalar?n farkl? olmas?n? d??lamamaktad?r. Kendisini sosyalist olarak tan?mlayan ?in Halk Cumhuriyeti Hük?meti geni? bir ?zel sekt?rün ülkede geli?mesine izin vermekte, b?ylece üretim ara?lar?n?n kamu mülkiyetinde olmas?n? i?eren sosyalist ideallere kar?? gelmektedir.

Komünizm

Marksizme ideolojik olarak ba?l? olduklar?n? ilan eden ?ok say?da devlet ya bir komünist partinin tek ba??na veya ?ok say?da farkl? grubun bir ?at? alt?nda bulundu?u komünist bir partide iktidarda olmu?tur. Hük?metteki komünistlerin varl???ndan dolay? bu ülkelere komünist devletler dense de komünizm tan?m? dünya ?ap?ndaki s?n?fs?z toplumu tan?mlad??? i?in yanl??t?r. Bu ülkeler sosyalisttir ve komünist devlet kendi i?inde bir oksimorondur.

Komünist hük?metler tarihsel olarak baz? karakteristik uygulamalarla an?l?rlar. Bunlar aras?nda planl? ekonomi, sanayile?me, üretim ara?lar?n?n kamula?t?r?lmas?, toprak reformu say?labilir. ?o?u uygulamada merkezi bir devlet yap?s? ile birlikte ba??nda komünist partinin bulundu?u idari yap? dikkat ?ekicidir.

Marksizm-Leninizm

Marksizm-Leninizm, Leninizm olarak da adland?r?lan, Lenin taraf?ndan Marksizm'in geli?tirilmesine verilen isimdir. Siyasi alanda farkl? hatta birbirinin kar??t? ?zneler Marksist-Leninist olduklar?n? ?ne sürebilirler. Genel olarak i?eri?inde ?ne ??kan yanlar kapitalizmin bir devrim sonunda devrilmesi, proletarya diktat?rlü?ünün kurulmas?, ?ncü komünist parti ?nderli?inde sosyalizm yolunda ilerlenmesidir. Leninizm, kapitalizmin ancak devrimle devrilebilece?ini ?ne sürerek evrimci reform ?abalar?n? mahk?m eder. Leninizm'e ba?l? bir ?ncü partinin temel amac? proletaryaya s?n?f? bilincinin ta??nmas?d?r. S?n?f ve tarih bilincine sahip i??i s?n?f? ?rgütlenecek ve siyasi iktidara el koyacakt?r. Devrimin ard?ndan iktidardaki i??i s?n?f? kendi diktat?rlü?ünü kurarak sosyalizmi kurmaya giri?ecektir.

Tro?kizm

Tro?kizm, Tro?ki taraf?ndan Marksizmden esinlenerek geli?tirilen bir ideolojidir. Tro?ki kendini Bol?evik-Leninist olarak tan?mlar, geleneksel Marksist olarak g?rür. Siyasi alanda Tro?ki'nin fikirleri ?zellikle Stalin'den tamamen ayr?l?r. Tro?kizmin ?ne ??kan fark? sürekli devrime olan vurgudur. Tro?ki, burjuva demokratik devrimlerini tamamlanmam?? ülkelerde ger?ekle?ecek proletarya devrimlerinin kapitalist ülkelerle ?evrili bir durumda ayakta kalamayaca??n?, ayakta kalabilmesi i?in ?zellikle geli?kin i??i s?n?f?na sahip sanayile?mi? ülkelerde sosyalist devrimlerin ger?ekle?mesi gerekti?ini savunur.

Maoizm

Maoizm, ?in Komünist Partisi lideri Mao Zedong taraf?ndan Marksizm-Leninizmi geli?tirdi?i ?ne sürülen ??retilerdir. ?in Komünist Partisi taraf?ndan Maoizm tan?mlamas?n?n yerine Mao Zedong Dü?üncesi tercih edilmelidir. Bununla birlilte maoizmi benimseyen siyasi partiler genelde Marksist-Leninist tan?mlamas?n? tercih eder. ?in'de Mao Zedong Dü?üncesi resm? doktrin olarak benimsenmektedir. Mao, Marksizm-Leninizm kapsam?nda devrimin ?ncü gü? kayna?? olarak tan?mlanan sanayi proletaryas?n?n d???nda k?ylülü?ün ihmal edildi?ine vurgu yapar. Komünist partinin ?ncülü?ünde k?rsal alanda verilen ?nce halk sava?? teorisi bu ?ekilde geli?tirilir. Mao, ?zellikle ülkenin ?o?unlu?unu k?ylülerin olu?turdu?u durumlarda sosyalizmin ilk evrelerinde bu stratejinin ge?erli oldu?unu savunmu?tur. Di?er marksist ideolojilerin tersine maoizm, askeri doktrini de i?erecek ?ekildedir.

Yorumlar?

Marksizm-Leninizm

Ana madde: Marksizm-Leninizm

Dünya siyasi hayat?na yapt??? etki bak?m?ndan Marksizm i?indeki en büyük ak?mlar?n ba??nda gelir. Genellikle Bol?evizm olarak da tan?mlanan ak?m?n siyasi ?zneler ele al?nd???nda dünya ?l?e?inde büyük etkisi oldu?u g?rülebilir. Bu terim Sovyetler Birli?i Komünist Partisi taraf?ndan Lenin'in Marksizmin üzerine yapt??? ideolojik geli?tirmeleri tan?mlamak i?in kullan?lm??t?r. Lenin'in dü?üncelerini savunanlar yap?lan geli?tirmelerin Marksizmin as?l teorik temeline sad?k kal?narak emperyalizm d?nemini uygun hale getirilmesi oldu?unu savunurlar:

“	Leninizm emperyalizm ko?ullar?nda geli?mi? ve tan?mlanm??t?r, bu d?nemde kapitalizmin ?eli?kileri ola?anüstü geli?mi?, proletarya devrimi acil ve pratik bir sorun haline gelmi?tir, i??i s?n?f?n?n devrime haz?rland??? eski d?nemin sonuna gelinmi? ve kapitalizme do?rudan sald?r? d?nemine girilmi?tir.	?
—Stalin

Leninist emperyalizm tan?m?n?n stratejik bir ??karsamas? da sanayile?mi? ülkelerdeki i??i s?nf?n?n ayn? ülkelerin deniz a??r? s?mürgelerinde boyunduruk alt?nda bulunan ve ba??ms?zl?k mücadelesi veren halklarla dayan??ma gere?inin ?nemine vurgu yapmas?d?r.

Avrokomünizm

Avrokomünizm veya Avrupa komünizmi, 1970'li y?llarda ?talyan Komünist Partisi ve ?spanyol Komünist Partisi ba?ta olmak üzere baz? Bat? Avrupa komünist partilerinde ortaya ??kan bir anlay??t?r. Sovyet gelene?inden farkl? bir hat izlemek isteyen Santiago Carrillo taraf?ndan formüle edilmi?tir. ?talya'da ise teorik olarak Antonio Gramsci'ye dayand?r?lmak istenmi?tir. Buna g?re proletarya diktat?rlü?ü fikri reddedilmi?, geleneksel Marksist-Leninist esaslardan vazge?ilmi?tir. ?zellikle Arnavutluk Emek Partisi lideri Enver Hoca taraf?ndan ele?tirilen siyasetin temeli Nikita Kru??ev'in bar?? i?inde bir arada ya?ama siyasetine dayand?r?l?r.

Revizyonizm kar??tl???

Marksist-Leninistler aras?nda ?zellikle Kru??ev politikalar?n? kabul etmeyen siyasi partiler de bulunmaktad?r. Bu politikalar revizyon olarak adland?r?ld??? i?in bu siyasetin kar??tl??? da revizyonizm kar??tl??? olarak de?erlendirilmektedir. ?in Halk Cumhuriyeti ile birlikte Sovyetler Birli?ini revizyonist olarak tan?mlayan Arnavutluk ise ü? Dünya Teorisinin üzerine Maoizmden uzakla?m??t?r.

Tro?kizm

Sovyetler Birli?i Komünist Partisi Merkez Komitesinden ve sonras?nda ülkeden uzakla?t?r?lan Lev Tro?ki, iktidardaki y?netimi dejenere bürokratik bir kast olarak tan?mlad?ktan sonra ala?a?? edilmesini savunur duruma gelecektir. Ayn? bak?? a??s? Marksist-Leninist y?nelimli sosyalist y?netimlerin iktidarda olduklar? ülkelere kar?? da geli?tirilmi?tir.

Anar?ist-Komünizm

Komünizmin ancak otorite ve mülkün ortadan kald?r?lmas?yla gelece?ine inanan g?rü?tür. Anar?izmin devlet kar??tl???yla komünal anlay??? birle?tirir. ?spanya darbesiyle Katalonya'da 3 y?l sürmü? anarko-komünist bir ülke kurulmu?tur.

Ele?tiriler

Marksizm tüm siyasi ak?mlar taraf?ndan ?e?itli ?ekilde ele?tirilmi?tir. Sosyal-demokratlar sosyalizme proletarya devrimi sonucunda ula??labilece?ini kabul etmezken, anar?istler sosyalizmde devlet ayg?t?n?n varl???n? korumas?n? reddederler. Siyasi olarak solda olmayan ak?mlar?n Marksizme y?nelik ele?tirileri daha ?ok sosyalizme kar?? olarak de?erlendirilebilir. Marksizmin ekonomik alandaki dayanaklar?n?n ele?tirilmesine ek olarak ?zellikle Frankfurt Okulu taraf?ndan geli?tirilen sosyal, toplumsal, siyasi ele?tiriler de bulunmaktad?r.

Kaynak?a

• Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, ?leti?im Yay?nlar?, 1987
• Castro, Fidel; Ramonet, Ignacio, My Life: A Spoken Autobiography New York: Scribner 2009 ISBN 9781416562337

Ayr?ca bak?n?z

• Gen? Marx
• Marx'?n insan do?as? kuram?
• Marksist edebiyat kuram?
• Marx'?n yabanc?la?ma teorisi
• Devlet ateizmi
• Kültürel Marksizm

D?? ba?lant?lar

• Vikis?z'de Marksizm ile ilgili s?zler mevcuttur.
• Marksist internet ar?ivi25 ?ubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.