??????????繫???????????????????????????????Ч
| ?in tarihi | |||
?lk ?a?
Orta ?a?
Yeni ?a?
Yak?n ?a?
| |||
?in tarihi, yaz?l? kaynaklara g?re 3500 y?ldan fazla geriye uzanmakta olup yaz?l? ?in tarihi ise M? 1500'lerde[1][2] Shang Hanedan? d?neminden (c. M? 1600–1046) ba?lamaktad?r. ?in binlerce y?ll?k tarihi ile dünyan?n en eski medeniyetlerinden biri[3] ve uygarl???n be?i?i olarak kabul edilmektedir.[4] ?in uzun tarihi boyunca de?i?imli olarak birle?ik bir devlet olarak veya bir?ok devlet halinde par?alanm?? olarak varl???n? sürdürmü?tür.
?in tarihi geni? anlamda antik (M? 2100-221), imparatorluk (M? 221-1912) ve modern tarih (1912-günümüze) olmak üzere ü?e ayr?l?r. ?in tarihi genel olarak hanedanl?klara ayr?l?r.
Prehistorya
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Homo erectus günümüz ?in'ine yakla??k bir milyon y?l ?nce ayak bast?.[5]
?in medeniyeti tarih?ilere g?re Henan eyaletinde Sar? Nehir'in ortas?nda do?mu?tur. Geli?mi? Neolitik kültürlerin kal?nt?lar? 7000 y?l ?ncesine dayanmaktad?r. Ayr?ca Güney ?in'de Neolitik ke?ifler yap?lm??t?r. Bunlar?n her biri bir tar?m kültürüdür fakat kuzeyde dar? ve güneyde pirin? yeti?tirilmekteydi.
Antik ?in
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
?lk ?in devleti tarih?ilere g?re Sar? Nehir civar?nda kurulmu?tur. M? 2500 y?l?nda Ge? Neolitik Longshan medeniyeti geli?mi?tir. ?lk bronz objeler ve en eski ?ehir Erlitou M? 2000'lerde kurulmu?tur. ?in'in ilk hanedan? yakla??k M? 2100'de kurulan efsanevi Xia Hanedan?'d?r. Ancak bu d?neme ait yaz?l? kaynaklar henüz tespit edilememi?tir.
?in'in yaz?l? tarihi ise M? 1600-1100'lerde Shang Hanedan? ile ba?lamaktad?r. Radyokarbon tarihleme y?ntemi ile ilk yaz?lar M? 1500'de yaz?lm??t?r.[6] Shang Hanedan?'n? daha sonra Zhou Hanedan? takip etti. Bu ü? hanedanl?k kral?n gücünü dini konumundan ald??? teokratik Tun? ?a?? Devletleri idi.
M? 700'lerden itibaren ?in daha sonra ba??ms?z hale gelecek kü?ük prenslikler halinde b?lünmeye ba?lad?. Bu d?nem ?lkbahar ve Sonbahar D?nemi olarak bilinir ve bunu M? 400'de ba?layan ve ?e?itli devletlerin hegemonya i?in mücadele etti?i Sava?an Devletler D?nemi izledi. Bu d?nemde demir daha yayg?n olarak kullan?lmaya ba?land? ve klasik ?in medeniyeti do?du. Klasik ?in edebiyat? ve edebi dili ile Konfü?yüs?ülük ve Taoizm gibi ak?mlar bu d?nemde ortaya ??km??t?r.
?mparatorluk d?nemi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Qin Hanedan?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Bat?da yer alan Qin devleti M? 300'lerden itibaren kü?ük devletleri fethederek ve s?n?rlar?n? güneye geni?leterek M? 221'de tüm ?in'i birle?tirdi ve Qin Hanedan? kuruldu. Qin Hanedan?'n?n kurulmas?yla ?in'de imparatorluklar d?nemi ba?lad?. Bu d?nemde ilk ?in Seddi in?a edilmi? ve para, ?l?ü ve a??rl?k birimleri bu d?nemde standartla?t?r?lm??, daha iyi bir yaz? sistemi olu?turulmu?tur.
Qin Hanedan? taht krizi sonucu ??kan halk ayaklanmas? ile M? 206'de y?k?ld? ve yerine Han Hanedan? kuruldu.
Han Hanedan?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Qin Hanedan?'ndan sonra gelen Han Hanedan? MS 220 y?l?na kadar hüküm sürdü. Han Hanedan?, ?in nüfusunun ?o?unlu?unu olu?turan Han ulusuna ad?n? vermi?tir. Han Hanedan? zaman?nda ?in'in nüfusu yakla??k olarak 60 milyondu ve bu d?nem ?in'in alt?n ?a?? olarak bilinir. Han Hanedan? ?in'in s?n?rlar?n? geni?letmi? ve Do?u Asya'daki egemenli?inin temellerini atm??t?r. Bu geni?leme ticarete dayal? olup ?in bu d?nemde ipek ihra? etmeye ba?lad? ve Orta Asya'ya kervan ticaretini sa?layan yollar güvenlik alt?na al?nd?. Yine resmi bir y?netim sistemi kuruldu ve hükümdarlar akrabalar?na ?nemli derecede ?zerkli?e sahip topraklar verdi. Konfü?yüs?ülük ak?m? devlet ve devlet hizmetinde yükseldi ve M? 2. yüzy?l?n sonunda devletin resmi ??retisi haline geldi. Han Hanedanl???'n?n sonlar?nda merkezi hük?metinin gücü azald? ve ?in ba??ms?z ve kendi kendini idare ettirebilen beyliklere ayr?ld?. Bu d?nemde ya?am?? en ?nemli ?inli tarih?iler ise Sima Qian ve Ban Zhao'ydu.[7]
ü? ?mparatorluk
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]MS 2. yüzy?la gelindi?inde imparatorluk kara sat?n al?m?, i?galler ve e? klanlar? ile had?mlar aras?nda ??kan kavgalar kar??s?nda zay?flamaya ba?lad?. MS 184 y?l?nda ??kan Sar? Türban ?syan? sava? a?alar? d?nemine yol a?t?. Ard?ndan gelen kar???kl?kta ü? ülke ü? ?mparatorluk d?neminde birbirlerine kar?? üstünlük sa?lamaya ?al??t?. Bu d?nem ü? Krall?k Roman? gibi eserlerde büyük ?l?üde romantikle?ti.
208'de Cao Cao'nun kuzeyi birle?tirmesinden sonra o?lu 220 y?l?nda Wei Hanedan?'n? ilan etti. Daha sonra Wei'nin rakipleri Shu ve Wu ba??ms?zl?klar?n? ilan etmesiyle ?in'de ü? ?mparatorluk d?nemi ba?lad?. Bu d?nemde Qin ve Han Hanedanlar? d?neminde var olan devlet kademeli bir ?ekilde merkezden uzakla??lm??t?r ve büyük ailelerin gü?leri artm??t?r.
265 y?l?nda Jin Hanedan? Wei'yi devirdi ve daha sonra 280 y?l?nda ülkeyi birle?tirdi. Ancak bu birlik k?sa sürdü.
Jin Hanedan?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Jin Hanedan?, ?inli olmayan yerle?imcilerin isyan etmesi ve Luoyang ve Chang'an'? ele ge?irmesinden sonra imparatorluk prensleri aras?nda ?at??malar ve ?in'in kuzeyindeki kontrolü kaybetmesi sonucunda ciddi bir ?ekilde zay?flad?. 317 y?l?nda modern günümüz Nanjing'deki bir Jin prensi imparator oldu ve ba?ka bir yüzy?l boyunca günümüzde Do?u Jin olarak bilinen Güney ?in'i elinde tutan hanedan olarak sürdürdü. Bundan ?nce tarih?iler Jin Hanedan?'n? Bat? Jin olarak adland?rmaktayd?lar.
Kuzey ?in, ?o?unlukla Hiung-nu, Xianbei, Jie, Di ve Qiang hükümdarlar? taraf?ndan kurulan ba??ms?z krall?klara ayr?ld?. Bu halklar Türklerin, Mo?ollar?n ve Tibetlilerin atalar?yd?. Bir?o?u iktidara gelmelerinden ?ok ?nce bir dereceye kadar ?inlile?mi?tiler. Onalt? Krall?k d?neminde sava? kuzeyi sarst? ve güneydeki büyük ?l?ekli Han ?inli nüfusu Yangtze Havzas?'na yerle?ti.
Güney Kuzey Hanedanlar?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]5. yüzy?l?n ba??nda ?in, Güney Kuzey Hanedanlar? olarak bilinen ve ayr? devlet?iklerin ülkenin kuzeyi ve güney kesimini y?netti?i bir d?neme girdi. Güneyde, Do?u Jin Liu Song, Güney Qi, Liang ve Chen hanedanl?klar?na ayr?ld?. Bu hanedanl?klar?n?n her biri Han ?inli y?netici aileler taraf?ndan y?netilmekteydiler ve ba?kent olarak Jiankang'? (modern Nanjing) kulland?lar. Kuzeyden gelen sald?r?lar? durdurdular ve ?in uygarl???n?n pek ?ok y?nünü korudular.
Kuzeyde ise On Alt? Krall?k'?n sonuncusu 439'da kuzey ?in'i birle?tiren g??ebe bir halk olan Xianbei taraf?ndan kurulan bir krall?k olan Kuzey Wei taraf?ndan ortadan kald?r?ld?. Kuzey Wei sonunda Do?u ve Bat? Wei'ye ve daha sonra da Kuzey Qi ve Kuzey Zhou'ya ayr?ld?. Bu devletler Xianbei aileleri ile evlenen Xianbei veya Han ?inliler taraf?ndan y?netildiler.
ülkenin b?lünmesine ra?men, Budizm ülkenin her taraf?na yay?lm??t?r. Güney ?in'de Budizmin yasaklan?p izin verilmeyece?iyle ilgili ?iddetli tart??malar s?k s?k imparatorluk saray? ve soylular taraf?ndan yap?ld?. Son olarak Güney Kuzey Hanedanlar? d?neminin sonlar?na do?ru Budistler ve Taocular bir uzla?maya vard? ve birbirlerine daha ho?g?rülü davrand?lar.
589'da Sui Hanedan? ?in'i bir kez daha bir araya getirerek ?in'in 400 y?ll?k b?lünmü?lü?üne son verdi.
Sui Hanedan?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Sui Hanedan? 29 y?l sürmü? ve ü? imparatorun saltanat?na tan?kl?k etmi?tir. Sui ?mparator Wen'in ?nderli?inde ?in'i yeniden bir araya getirdi. Sui Hanedan? d?neminde halefleri Tang taraf?ndan da benimsenecek ü? daire ve alt? bakanl?k hük?met sistemi, standart sikke, ?in Seddi'nin geli?tirilmesi ve Budizme resmi destek dahil bir?ok alanda yenilikler yap?ld?.
T?pk? Qin gibi Sui de kaynaklar?n? tüketerek k?sa bir süre sonra ??ktü ve yerini Tang Hanedan?'na b?rakt?.
Tang Hanedan?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Tang Hanedan?, selefi olan Sui Hanedan?'n?n politikalar?n? takip etmi?tir. Hanedan olduk?a gü?lü olup ve ?in uygarl???n?n doruk noktalar?ndan biri olarak kabul edilir. Tang Hanedan? d?neminde ?in'in s?n?rlar? Orta Asya'ya kadar uzand? ve deniz yoluyla veya ?pek Yolu arac?l???yla canl? bir ticaret yapmaya ba?lad?. Bu d?nemde ülkeye Hristiyanl?k gibi Bat?'dan gelen yabanc? etkiler gelmi?tir. Hanedan?n ba?kenti Changan bu d?nemde dünyan?n en büyük ?ehriydi. 8. yüzy?l?n ortalar?nda hanedan zay?flamaya ba?lad? ve ?in Orta Asya'daki topraklar?n? kaybetti. 9. yüzy?lda Budizm gibi yabanc? ??retilere kar?? bir tepki ba?lad?. Hanedan?n sonlar?nda toprak vergisi devletin ekonomik temeli haline geldi.
Be? Hanedan On Krall?k
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]Tang ile Song aras?ndaki siyasi b?lünme d?nemi Be? Hanedan ve On Krall?k d?nemi olarak an?ld? ve MS 907'den 960 y?l?na kadar sürdü. Bu yar?m as?r boyunca ?in her bak?mdan ?ok devletli bir sisteme sahipti. Liang, Tang, Jin, Han ve Zhou olmak üzere be? hanedan Kuzey ?in'deki geleneksel imparatorluk merkezini birbiri ard?na kontrol alt?na alarak ba?ard?lar.
D?nem daha sonra 960'ta Ge? Zhou generali Zhao Kuangyin'in darbe yaparak Song Hanedan?'n? kurmas? sonucunda ?in'i yeniden birle?tirmesi ile sona erdi.
Song, Liao, Jin ve Bat? Xia hanedanl?klar?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]MS 960'ta kurulan Song Hanedan? birka? on y?l i?inde tüm ?in'e hakim oldu. Hanedan?n ba?kenti Kaifeng idi. 1126-1127 y?llar? aras?nda Kuzey Song ba?lang??ta Kuzey Jin'i y?kt? ancak güneyde Güney Song olmak üzere yeni devlet kuruldu. Song Hanedan? topraklar?n? savunmada ba?ar?l? olamasa da ekonomik a??dan ?nceki ?in devletlerinden daha refaha ula?m??t?. Bu d?nemde Tar?m ve ?ehirler geli?mi? ve kentlilerin gelir düzeyi yükselmi?ti. Ayr?ca y?netim sistemi de geli?mi?, mal sahipli?i gü?lenmi? ve ka??t para kullan?lmaya ba?land?. Eski y?netmelik farkl?l?klar? giderek azald? ve resmi i?lemler ?nem kazand?. Neokonfü?yüs?ülük toplumun y?netim dü?üncesi haline geldi. ülkenin ekonomik merkezi Sar? Nehir'den güneye ta??nd?. Bu d?nemde ayr?ca peyzaj resim sanat? da geli?mi?tir.
Yuan Hanedan?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]13. yüzy?l?n ba??nda Cengiz Han ?nderli?inde Mo?ollar Kuzey ?in'i daha sonra 1270'lerde Güney ?in'i ele ge?irdiler ve Yuan Hanedan?'n? kurdular. Zamanla hanedan her ne kadar ?z karakterini korusa da ?inlile?ti. Güney ?in'de 1340'larda Mo?ollara kar?? K?z?l Türban ?syan? ??kt? ve k?sa sürede ayaklanma ?in'in di?er b?lgelerine de yay?ld?. Zhu Yuanzhang ordusuyla birlikte 1368 y?l?nda Dadu'yu ele ge?irerek Yuan Hanedan?'n? devirdikten sonra Ming Hanedan?'n? kurdu.
Ming Hanedan?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Zhu Yuanzhang ?nderli?inde kurulan Ming Hanedan? ?in medeniyetinin alt?n ?a?? olmu?tur. Bu d?nemde toplum ve devlet istikrar kazanm?? ve ekonomik y?nden canlanm??t?r. 15. yüzy?lda deniz ticareti geni?ledi ve güneydo?uda Yangtze b?lgesi geli?mi?tir. ?mparatorun yetkileri gü?lendi ve di?er devlet g?revlilerinin konumu zay?flad?.
15. yüzy?l?n sonlar?nda ?in Japonlar taraf?ndan tehdit edilmeye ba?lad?. Tüm Japonya'y? birle?tiren Toyotomi Hideyoshi bu kez Kore üzerinden ?in'i ele ge?irebilmek i?in asker? harekata ba?lad?. Ancak ?in'in asker? yard?m?yla Kore Japon gü?lerini Kore Yar?madas?'ndan att?. Bu sava? ?in ekonomisini ve askeriyesini zay?flatm??t?r.
?in'in nüfusu 150 milyonu a?mas?yla ülkeye yük olmaya ba?lad?. 17. yüzy?lda k?ylü isyanlar? ??kt? ve son olarak 1644 y?l?nda isyanc?lar Pekin'i ele ge?irerek Ming Hanedan?'na son verdiler.
Qing Hanedan?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]?in'in kuzeyinde yer alan Man?u devleti birka? ?inli komutan ile ittifak kurarak 1644'te Pekin'i ve Kuzey ?in'i ele ge?irerek Qing Hanedan?'n? kurdu. Güney ?in'de ise Ming yanl?s? direni? 17. yüzy?l boyunca sürdü. Qing Hanedan? kuzeyde Man?urya, 18. yüzy?lda da Do?u Türkistan'?, Tibet'i ve k?sa bir süreli?ine Nepal'i hakimiyeti alt?na alarak ?in'in s?n?rlar?n? ba?ka b?lgelere do?ru geni?letti.
Qing Hanedan? zaman?nda y?netim Man?u ve ?inliler aras?nda payla??ld?. Y?netimde Man?ular ?zel bir konuma sahipti. En üst düzey makamlarda ?o?unlukla Man?ular, yerel y?netimde ise ?inliler yer almaktayd?. Man?ular zamanla dil ve kültür olarak ?inlile?tiler.
Bu d?nemde ?in ekonomik ve teknolojik olarak Avrupa'n?n gerisinde kalmaya ba?lad?. ?in'in nüfusu 18. yüzy?lda artt? ve 19. yüzy?l?n ortalar?nda 450 milyona ula?t?. ?in'in zay?flamas?yla beraber Bat?l? devletler ?in'le ilgilenmeye ve ülkenin i?i?lerine kar??maya ba?lad?lar. Bat?l? ülkelerin Hindistan üzerinden ?in'e afyon ithal etmesi ?in'de ?nemli sorunlara neden oldu ve 1830'larda Afyon Sava?? ??kt?. 19. yüzy?l?n ortalar?nda ?in'de hanedan? devirmek amac?yla Taiping Ayaklanmas? gibi isyanlar ??kt?. 19. yüzy?l?n sonlar?nda ?in'de bir?ok b?lge yabanc? devletlerin y?netimine verilmi?ti ve ?in neredeyse yar? s?mürge haline geldi. Ayn? zamanda ?in 1894-1895 y?llar?nda Japonya'ya kar?? sava?? kaybederek Tayvan Adas?'n? Japonya'ya devretmek ve Man?urya'daki haklar?ndan vazge?mek zorunda kald?.
ülkede 19. yüzy?l?n sonlar?ndan itibaren reform hareketleri ortaya ??kt? ve ancak 20. yüzy?l?n ba?lar?nda uygulanabilmi?tir. Ayn? zamanda imparatorluk y?netimine tepki duyulmas? ile birlikte devrimcilerin amac? cumhuriyet oldu ve bu ama?la yüzlerce gizli ?rgüt ortaya ??kt?. 20. yüzy?l?n ba?lar?nda ?in'de Bat?l?lara kar?? ba?ar?s?z Boxer Ayaklanmas? meydana geldi. Sonunda Ekim 1911'de Wuchang'ta ba?layan ayaklanma tüm ülkeye yay?ld? ve bunun sonucunda 12 ?ubat 1912'de imparator taht?ndan indirildi ve cumhuriyet ilan edildi.
Modern ?in
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]?in Cumhuriyeti
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
1911 Xinhai Devrimi ile ?in'de cumhuriyetin ilan? ile 2000 y?ll?k imparatorluk sona erdi ve Modern ?in tarihi ba?lad?. ?lk ba?kan? Sun Yat-sen k?sa süre sonra g?revden ?ekilince yerine General Yuan Shikai ge?mi? ve bir süre sonra diktat?rlük e?ilimleriyle ülkeyi yeniden zor bir sürece sokmu?tur.
1916'da Yuan'?n ?lmesiyle iyice gerilen atmosferde yabanc? kar??tl??? artm?? ve 4 May?s 1919'da ??rencilerin yabanc? mallar? boykot etti?i bir ayaklanma patlak vermi?tir.[8] Sava? A?alar? d?nemi'nde ülkeyi birbirlerine rakip sava? a?alar? y?netmi?tir. Sürekli ya?anan huzursuzluklar ve yabanc? ülkelerin ?in'in i?i?lerine kar??mas? ?in milliyet?ili?ini geli?tirdi. Kuomintang ?in'i yeniden birle?tirmek amac?yla ba?ta Sovyetler Birli?i'nden yard?m ald?. Ancak 1927'de Bat? ile yak?nla?ma yanl?s? olan ?an Kay-?ek Sovyetler Birli?i ve ?in Komünist Partisi'ne s?rt?n? d?ndü. Kuomintang ile komünistler aras?ndaki gerginlikler sonucu ?in ?? Sava?? patlak verdi. 1928'de Kuomintang y?netimi ?in'i g?rünü?te de olsa birle?tirdi ve ba?kenti ge?ici olarak Nanking'e ta??d?.
1931'de Japonya'n?n Man?urya'y? i?gal ederek Man?ukuo ad?nda bir kukla devlet kurdu. Bu s?rada ?in y?netimi komünistlerle u?ra?t???ndan i?gale müdahale edemedi. 1937'de Japonya ?in'e sava? ilan ederek ülkenin do?u k?y?lar?n? ele ge?irmesi üzerine Devlet Ba?kan? ?an Kay-?ek komünistlerle birlikte i?gale kar?? birlikte sava?ma konusunda anla?t?.
II. Dünya Sava??'n?n sonunda ?in Müttefikler ile birlikte Japon gü?lerini ülkeden atmay? ba?ard?. Japonya'n?n teslim olmas?yla birlikte Japonya'n?n i?gal etti?i Tayvan ve Man?urya ?in'e geri verildi. ?in ayn? zamanda yeni kurulan Birle?mi? Milletler'e üye oldu ve Birle?mi? Milletler Güvenlik Konseyi'nin be? daimi üyesinden biri haline geldi.
1946'da Kuomintang ile ?KP aras?ndaki g?rü?melerin ba?ar?s?zl?kla sonu?lanmas? üzerine ?in ?? Sava?? yeniden patlak verdi. Sava? 1949'da Mao Zedong ?nderli?indeki komünistler taraf?ndan ?in Halk Cumhuriyeti'nin kurulmas? ve Kuomintang gü?lerinin Tayvan'a ?ekilmesiyle sona erdi.
?in Halk Cumhuriyeti
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
?in ?? Sava??'n? komünistlerin kazanmas?yla birlikte 1 Ekim 1949 tarihinde Mao Zedong Pekin'in Tiananmen Meydan?'nda ?in'in kurulu?unu ilan etti.[9] ?in Halk Cumhuriyeti'nin kurulu?u Sovyetler Birli?i ve Do?u Avrupa ülkeleri taraf?ndan hemen tan?nd?.
1950 y?l?nda ??kan Kore Sava?? s?ras?nda ?in Halk Cumhuriyeti Kuzey Kore'yi Güney Kore'ye kar?? destekledi. Mao BM gü?lerinin yapt??? ??kartmay? Bat? ile sava?mak i?in f?rsat olarak g?rdü. ?in gü?leri BM gü?lerine sald?r? düzenlemesine kar??n ya?anan a??r kay?plar sonucu geri ?ekildi. 1951 y?l?nda ?in Tibet'i i?gal etti ve topraklar?na katt?.
?in Halk Cumhuriyeti bir dizi kampanya ve be? y?ll?k planlarla ?ekillendirildi. Bu d?nemde büyük toprak sahipleri idam edildi, Laogai ad? verilen cezai ?al??ma kamplar? sistemi kuruldu ve kollektifle?tirme ve sanayile?me at?l?mlar? ba?lat?ld?. Büyük ?leri At?l?m olarak bilinen ekonomik ve sosyal plan?n ba?ar?s?zl?kla sonu?lanmas? milyonlarca ki?inin ?lümüne neden oldu. 1966'da Mao ve müttefikleri Mao'nun ?lümüne kadar devam eden Kültür Devrimi'ni ba?latt?. Parti i?indeki iktidar mücadeleleri ve Sovyetler Birli?i korkusu ile birlikte Kültür Devrimi ?in toplumunda büyük bir karga?aya yol a?t?.
1972'de ?in-Sovyet ayr?l???n?n zirvesinde Mao ve Zhou Enlai, ABD Ba?kan? Richard Nixon ile Pekin'de bir araya gelerek ABD ile diplomatik ili?kiler kurdu. Ayn? y?l ?in Cumhuriyeti yerine Birle?mi? Milletler'e ve BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeli?ine kabul edildi.
1976'da Mao'nun ?lümünden sonra D?rtlü ?ete Kültür Devrimi'ndeki a??r?l?klar ile su?lanarak tutukland? ve b?ylece Kültür Devrimi sona erdi. Mao'nun halefi Hua Guofeng'i tasfiye ederek iktidara gelen Deng Xiaoping d?neminde ülkede ?nemli ekonomik reformlar yaparak planl? ekonomiden ?in de?erleri ile sosyalizm ad? verilen karma ekonomi veya piyasa sosyalizmine ge?ildi.
1989'da eski genel sekreter Hu Yaobang'?n ?lümü, ??rencilerin birka? ay boyunca kampanya yürüttü?ü, demokratik haklar ve konu?ma ?zgürlü?ü gibi daha büyük politik reformlar? desteklemek i?in ger?ekle?en g?steriler kanl? bir ?ekilde bast?r?ld?.
1990'lardan itibaren ?in ekonomisi y?ll?k ortalama %11.2 civar?nda büyümü?tür.[10][11] 1997'de Hong Kong ve 1999'da Makao ?in Halk Cumhuriyeti'ne devredildi. 2001 y?l?nda ?in resmi olarak Dünya Ticaret ?rgütü'ne kat?ld?. 2000'li y?llarda ?in'in ekonomik kalk?nmas? tüm dünyada ?nemli bir konu haline geldi.
Ayr?ca bak?n?z
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Wikimedia Commons'ta ?in tarihi ile ilgili ?oklu ortam belgeleri bulunur
Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]- ^ William G. Boltz, Early Chinese Writing, World Archaeology, Vol. 17, No. 3, Early Writing Systems. (Feb., 1986), pp. 420–436 (436).
- ^ David N. Keightley, "Art, Ancestors, and the Origins of Writing in China", Representations, No. 56, Special Issue: The New Erudition. (Autumn, 1996), pp.68–95 (68).
- ^ "China country profile". BBC News. 18 Ekim 2010. 19 Aral?k 2011 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ Cradles of Civilization-China: Ancient Culture, Modern Land, Robert E. Murowchick, gen. ed. Norman: University of Oklahoma Press, 1994
- ^ Rixiang Zhu; Zhisheng An; Richard Pott; Kenneth A. Hoffman (Haziran 2003). "Magnetostratigraphic dating of early humans of in China" (PDF). Earth Science Reviews. 61 (3–4). ss. 191-361. 24 Temmuz 2011 tarihinde kayna??ndan (PDF) ar?ivlendi19 Kas?m 2016.
- ^ Henry Cleeve (2005). Archaeological Heritage Management in the Modern World. Routledge. s. 318. ISBN 0415214483.
- ^ Fidan Mesude (2013): ?in'in ilk kad?n tarih?isi Ban Zhao ve eseri Nü Jie'nin incelenmesi 18 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi., (no. 355837)
- ^ Mark Almond, Revolution:500 Years of Struggle for Change, Londra: De Agostini Editions, 1996, s. 147
- ^ The Chinese people have stood up 18 ?ubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi.. UCLA Center for East Asian Studies. 8 Aral?k 2016 tarihinde eri?ilmi?tir.
- ^ "Nation bucks trend of global poverty". China Daily. 11 Temmuz 2003. 14 A?ustos 2011 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 8 Aral?k 2016.
- ^ "China's Average Economic Growth in 90s Ranked 1st in World". People's Daily. 1 Mart 2000. 1 Ekim 2013 tarihinde kayna??ndan ar?ivlendi. Eri?im tarihi: 8 Aral?k 2016.
D?? ba?lant?lar
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]- (?ince) Chinese Database20 Kas?m 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi. Academia Sinica.
- Ulrich Theobald, China Knowledge (2016) Edebiyat, felsefe, sanat ve di?er temalar?n bulundu?u geleneksel ?in ansiklopedisi.
- Chinese Text Project16 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi., Tarihi ?in eserlerinin metinleri ve ?evirileri.
- Antik Asya Dünyas?
 ?in konular? | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tarih |
| .svg) | |||||
| Ulusal semboller ve tatiller | |||||||
| Co?rafya ve ?evre |
| ||||||
| Ekonomi ve altyap? | Ekonomi reformu ("?in Yüzy?l?") ? Enerji ? GSY?H ? Küreselle?me ? Para birimi ? Tar?m ? Ula??m (Havayollar?) ? Yoksulluk | ||||||
| Hukuk ve toplum | Anayasa ? "?in de?erleri ile sosyalizm" ? "?in Rüyas?" ? Demografi (Tek ?ocuk politikas?) ? Diller ? Din ? E?itim (üniversiteler) ? Etnik gruplar ? Fuhu? ? Halk sa?l??? (G?da güvenli?i ? HIV/AIDS) ? ?nsan haklar? (LGBT) ? ?ntihar ? Kolluk kuvvetleri ? Uyrukluk Kanunu ? Yoksulluk ? Zaman | ||||||
| Siyaset ve ulusal savunma | |||||||
| Bilim ve teknoloji | |||||||
| Kültür, sanat ve spor | |||||||
