美媒详解朝鲜亮相洲际导弹之谜:或并非"高仿"
Protagoras | |
---|---|
Tam ad? | Protagoras |
Do?umu | M? 481 |
?a?? | Sokrates ?ncesi filozoflar |
B?lgesi | Antik Yunan felsefesi |
Okulu | Sofizm |
Etkilendikleri | |
Etkiledikleri |
Protagoras (Yunanca: Πρωταγ?ρα?; M? 481 - M? 420), Sofistlerin en ?nemli ve kurucu filozoflar?ndand?r.[1]
Hayat?
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]M? 481 y?l?nda, Yunanistan'?n Abdera ?ehrinde do?mu?tur. Hayat?n?n bir d?neminde Atina'ya ta??nd? ve orada Perikles'e dan??manl?k yapt?. Perikles M? 444'te onu Thurii s?mürgesi i?in bir anayasa yazma i?ini verdi. Leukippos'un ??rencisi olarak yeti?mi?tir.[2] Atina'da uzun süre ya?am?? ve etkinliklerde bulunmu?, agnostizm'in takip?isi oldu?u i?in idam emri verilmi?, kitaplar? toplan?p yak?lm??t?r. Tahminen M? 411 y?l?nda gemiyle idam edilmekten ka?arken bo?ularak ?lmü?tür.[3][4]
Felsefesi
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]
Sofist dü?üncenin genel bir e?ilimi olarak Protagoras do?a felsefesine ilgi g?stermez,[5] aksine ona kar?? ?nermelerini geli?tirir.[6] Objektif anlamda ge?erli bir bilginin olmad???, yani genelge?er bir do?runun olamayaca?? ?nermesi sofist felsefenin[7] genel dü?üncesidir ve Protagoras bunu, Herakleitos'un Her ?ey de?i?ir, s?zünden hareketle kan?tlar.[8] Bundan Protagoras, e?er her ?ey de?i?iyorsa hi?bir ?ey kesin anlamda belirli bir ?ey olamaz sonucunu ??kar?r. Dolay?s?yla belirli bir bilginin herkes i?in ayn? anlamda bir kesinlik ta??mas? ve do?ru olmas? s?z konusu olamaz.
Bilgilerimiz, nesnelerin de?i?imlerine ve o andaki duyumlar?m?za ba?l? olarak meydana gelir. Bu nedenle Protagoras bunlar? doksa'lar (san?lar) olarak adland?rmaktad?r.[9][10] Her san?, belirli duyumlarla onu ortaya koyan ki?i i?in do?rudur. Bunun anlam? bilginin g?relile?tirilmesi ve merkeze insan ?gesinin konulmas?d?r. Nitekim Protagoras'?n ünlü s?zü;
"?nsan her ?eyin, var olan ?eylerin var olduklar?n?n ve var olmayan ?eylerin var olmad?klar?n?n, ?l?üsüdür" ?eklindedir.
Protagoras, insan akl?n? sorguya ?ekmi?, bir yandan soyut spekülasyonun ?nüne ge?erken, bir yandan da insan akl?n?n kendi üzerine dü?ünme gücünü g?zler ?nüne sermi?tir. Pratik bir bilgeli?e sahip bir ki?i olarak da, insana bo?, sonu?suz ara?t?rmalardan, kendisine d?nme ?a?r?s? yapm?? ve insan? dünyas?n?n merkezine yerle?tirmi?tir. Felsefe tarihi i?inde insan felsefesi olarak adland?r?lan e?ilimin ?ncüsü bu anlamda Protagoras't?r. Bilgi, do?ruluk ve de?eri tümüyle g?reli k?lan, ?eylerin insanlara g?ründü?ü gibi oldu?unu savunan Protagoras, Tanr? konusunda agnostik bir tav?r alm??t?r.[11]
Kaynak?a
[de?i?tir | kayna?? de?i?tir]- ^ n.a., n.a. (2020). A companion to Greeks across the ancient world. Hoboken, NJ: Oxford University Press. ISBN 978-1118271568.
- ^ Preus, Anthony (2015). Historical Dictionary of Ancient Greek Philosophy (2. bas.). Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442246386.
- ^ Livingstone, Niall (2017). Athens: the city as university. Londra: Oxford University Press. ISBN 978-0367864675.
- ^ Brentano, Franz (1988). Geschichte der griechischen Philosophie. Hamburg. ISBN 978-3787306947.
- ^ Bell, Roslynne (2013). The Oxford handbook of childhood and education in the classical world. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199781546.
- ^ Zilioli, Ugo (2007). Protagoras and the challenge of relativism: Plato's subtlest enemy. Aldershot, ?ngiltere: Ashgate Pub. ISBN 978-0754660781.
- ^ Richter, Daniel S. (2017). The Oxford handbook of the Second Sophistic. New York, NY: Oxford University Press. ISBN 978-0199837472.
- ^ Bartlett, Robert C. (2016). Sophistry and political philosophy : Protagoras' challenge to Socrates. Chicago, Ill.: University of Chicago Press. ISBN 978-0226394282.
- ^ Lee, Mi-Kyoung (2005). Epistemology after Protagoras: responses to relativism in Plato, Aristotle, and Democritus. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199262229.
- ^ Powell, Anton (1995). The Greek world. Londra: Routledge. ISBN 978-0415060318.
- ^ Curd, Patricia (2011). The Oxford handbook of presocratic philosophy. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0199837557.